Nouvelle théologie

 Wie zei ook weer waar de nieuwe theologie naartoe zou leiden?

Apostolische Brief in de vorm van een ‘Motu Proprio’

Ad theologiam promovendam

Waarmee de nieuwe statuten van de Pauselijke Academie voor Theologie worden goedgekeurd.

1 november 2023

1. Het bevorderen van de theologie in de toekomst kan niet beperkt blijven tot het abstract opnieuw voorstellen van formules en schema's uit het verleden. Geroepen om het heden profetisch te interpreteren en nieuwe routes voor de toekomst uit te stippelen, in het licht van de Openbaring, zal de theologie het hoofd moeten bieden aan diepgaande culturele transformaties, in het besef dat: “Wat we meemaken is niet simpelweg een tijdperk van verandering, maar een verandering van tijdperk”.[1]

2. De Pauselijke Academie voor Theologie, opgericht in het begin van de 18e eeuw onder de auspiciën van mijn voorganger, Clemens XI, en door hem canoniek ingesteld met de instructie Inscrutabili op 23 april 1718, heeft in de loop van haar eeuwenlange bestaan voortdurend de noodzaak belichaamd om theologie ten dienste te stellen van de Kerk en de wereld, door haar structuur waar nodig aan te passen en haar doelstellingen te verbreden: van een eerste plaats voor theologische vorming van geestelijken in een context waar andere instellingen ontbraken en ontoereikend waren voor dit doel, tot een groep geleerden die geroepen werden om theologische thema's van bijzonder belang te onderzoeken en uit te diepen. De door mijn voorgangers gewenste actualisering van de statuten markeerde en bevorderde dit proces: men denke aan de statuten die Gregorius XVI op 26 augustus 1838 goedkeurde en die welke Johannes Paulus II goedkeurde met de Apostolische Brief Inter munera Academiarum op 28 januari 1999.

3. Na bijna vijfentwintig jaar is de tijd gekomen om deze normen te herzien, om ze meer geschikt te maken voor de zending die onze tijd aan de theologie oplegt. Aan een synodale, missionaire Kerk, een Kerk die ‘uitgaat’ kan alleen een theologie die ‘uitgaat’ corresponderen. Zoals ik schreef in mijn Brief aan de Grootkanselier van de Katholieke Universiteit van Argentinië, gericht aan professoren en studenten theologie: “Wees niet tevreden met een theologie aan tafel. Laat je plaats van reflectie de grenzen zijn. [...] Goede theologen ruiken, net als goede herders, naar de mensen en de straat en gieten met hun reflectie olie en wijn op de wonden van de mensen.” Openheid voor de wereld, voor de mens in de concreetheid van zijn existentiële situatie, met zijn problemen, wonden, uitdagingen en mogelijkheden, kan echter niet worden gereduceerd tot een ‘tactische’ houding, waarbij extrinsiek de nu uitgekristalliseerde inhoud wordt aangepast aan nieuwe situaties, maar moet de theologie aansporen tot een epistemologische en methodologische herbezinning, zoals aangegeven in het Voorwoord van de Apostolische Constitutie Veritatis gaudium.

4. Daarom wordt theologische reflectie opgeroepen tot een keerpunt, tot een paradigmaverschuiving, tot een “moedige culturele revolutie”[2] die haar er allereerst toe verplicht een fundamenteel contextuele theologie te zijn, die in staat is het evangelie te lezen en te interpreteren in de omstandigheden waarin mannen en vrouwen dagelijks leven, in verschillende geografische, sociale en culturele omgevingen, en die als archetype de menswording van de eeuwige Logos heeft, zijn intrede in de cultuur, het wereldbeeld en de religieuze traditie van een volk. Van hieruit kan theologie zich alleen maar ontwikkelen tot een cultuur van dialoog en ontmoeting tussen verschillende tradities en verschillende vormen van kennis, tussen verschillende christelijke denominaties en verschillende religies, waarbij iedereen, gelovigen en niet-gelovigen, zich openlijk met elkaar confronteert. De behoefte aan dialoog is in feite inherent aan de mens en aan de hele schepping, en het is de bijzondere taak van de theologie om “de trinitaire afdruk te ontdekken die van de kosmos waarin wij leven “een web van relaties” maakt waarin “het elk levend wezen betaamt naar een ander ding te neigen”.[3]

8. Het gaat om het pastorale ‘stempel’ die de theologie in haar geheel, en niet alleen op één bepaald gebied, moet dragen: zonder theorie en praktijk tegenover elkaar te stellen, wordt de theologische reflectie aangespoord zich te ontwikkelen met een inductieve methode, die uitgaat van de verschillende contexten en concrete situaties waarin mensen zijn opgenomen, zich serieus laat uitdagen door de werkelijkheid, om onderscheiding te worden van de “tekenen des tijds” in de verkondiging van het heilsgebeuren van de God-agape, meegedeeld in Jezus Christus. Daarom moet de kennis van het gezond verstand van de mensen, die in feite de theologische vindplaats is waar zoveel beelden van God wonen, die vaak niet overeenkomen met het christelijke gezicht van God, die alleen en altijd liefde is, eerst en vooral bevoorrecht worden. Theologie staat ten dienste van de evangelisatie van de Kerk en de overdracht van het geloof, zodat het geloof cultuur wordt, dat wil zeggen het wijze ethos van het volk van God, een voorstel van menselijke en humaniserende schoonheid voor iedereen.

---

[1] Toespraak tot de Romeinse Curie, 21 december 2019.

[2] Encycliek Laudato si', 114.

[3] Apostolische Constitutie Veritatis gaudium, voorwoord 4a.

Wat is klerikalisme?

Een interessant perspectief van Dr. Jeff Mirus hier. 

Een excerpt:

Het ergste klerikalisme is niet het hebben van een onaangename persoonlijkheid of een luiheid in het ambt. Het ergste klerikalisme is dat de priester zich een autoriteit toe-eigent die hij niet bezit als het gaat om het onderwijzen van wat Christus en de Kerk hem hebben opgedragen te onderwijzen en het toedienen van de sacramenten op de manier en in de omstandigheden waarin Christus en de Kerk hebben bepaald dat ze moeten worden toegediend.

Met andere woorden, de grootste zonden van het klerikalisme doen zich niet voor wanneer de priester onbedoeld de grenzen van zijn persoonlijkheid laat zien, maar wanneer de priester zich opzettelijk gezag toe-eigent over het geloofsgoed, de morele wet en de toediening van de sacramenten. Er heerste een epidemie hiervan in het hele Westen, en vooral op de campussen van de hogescholen, vanaf het midden van de jaren zestig, een epidemie die vandaag de dag nog steeds op veel plaatsen woedt, misschien wel het meest consequent op jezuïetenuniversiteiten in het Westen, maar ook in bisdommen, religieuze ordes en uitgeverijen die in de greep blijven van de secularistische vlucht uit de werkelijkheid.

Paus Leo XIII over de synode

Het is met de grootste plechtigheid dat wij, op grond van onze apostolische plicht, die zowel de Kerk als de menselijke samenleving in de meest ernstige zaken met schipbreuk bedreigd zien, de belangrijkste oorzaak van zo'n situatie erkennen: terwijl de vaste principes en instellingen die de toegang tot het christelijk geloof beschermen aan alle kanten verwaarloosd en bijna veracht worden, verspreidt zich een ongebreidelde honger naar nieuwigheden die, onder het voorwendsel van leerstellige vooruitgang, de wijsheid van de goddelijke openbaring belemmeren en verwerpen.(Gravissime Nos, 30 december 1892)

Laudate Deum?

 

Een nieuwe aartsbisschop

SJ

 "These measures were so far from checking the clamor and complaints against the Society that very unpleasant wrangling spread through the world about the Society’s teaching which very many represented as repugnant to orthodox faith  and  good morals. Internal and external dissensions cropped up. More and more charges were made against the Society for excessive greed for worldly goods. From all these disturbances, there arose the enormous sadness and trouble that afflicted the Apostolic See and the actions taken by some princes against the Society." Paus Clemens XIV, Dominus ac Redemptor, 1773.

Opnieuw ter herinnering

 Paus Franciscus tijdens een gesprek met Hongaarse Jezuïeten, gerapporteerd in Civiltà Cattolica.

Vraag:The Second Vatican Council talks about the relationship between the Church and the modern world. How can we reconcile the Church and the reality that is already beyond the modern? How do we find God’s voice while loving our time?

Antwoord: I wouldn’t know how to answer that theoretically, but I certainly know that the Council is still being applied. It takes a century for a Council to be assimilated, they say. And I know the resistance to its decrees is terrible. There is incredible support for restorationism, what I call “indietrismo” (backwardness), as the Letter to the Hebrews (10:39) says: “But we do not belong to those who shrink back.” The flow of history and grace goes from the roots upward like the sap of a tree that bears fruit. But without this flow you remain a mummy. Going backwards does not preserve life, ever. You must change, as St. Vincent of Lérins wrote in his Commonitory when he remarked that even the dogma of the Christian religion progresses, consolidating over the years, developing with time, deepening with age. But this is a change from the bottom up. The danger today is indietrismo, the reaction against the modern. It is a nostalgic disease. This is why I decided that now the permission to celebrate according to the Roman Missal of 1962 is mandatory for all newly consecrated priests. After all the necessary consultations, I decided this because I saw that the good pastoral measures put in place by John Paul II and Benedict XVI were being used in an ideological way, to go backward. It was necessary to stop this indietrismo, which was not in the pastoral vision of my predecessors.

 

Ter herinnering

Uit een interview van kardinaal Josef De Kesel aan Tertio 3 mei 2023.

Vraag: Wat weerhoudt de Kerk ervan om vrouwen in meer posities te betrekken binnen kerkelijke structuren?

Antwoord: "De toegang tot het diakenambt voor vrouwen is iets dat op dit ogenblik open ligt. De paus heeft hiervoor een commissie opgericht, en dat is een goede zaak. Theologisch gezien zijn er geen tegenindicaties voor, en er zijn ook veel pastorale argumenten. Vrouwelijke diaconessen hebben vroeger ook in de Kerk bestaan, maar door de patriarchale structuur van de Kerk en de samenleving is het verdwenen."

Vraag: Toch voelen veel vrouwen een drempel aan. 

Antwoord: We komen uit een patriarchale cultuur, waarin de vrouw ondergeschikt was aan de man. Niet alleen in de Kerk, maar ook op cultureel en politiek niveau moeten er nog veel stappen gezet worden om uit die patriarchale structuur te komen. Er mag geen plaats zijn voor discriminatie.”

Vraag: Wat is uw advies voor jongeren die hun hoop verliezen?

“Die vraag is zo oud als het geloof zelf, en ik heb daar geen antwoord op. Tijdens mijn chemobehandeling ontmoette ik een vrouw in de wachtzaal van het ziekenhuis. Ze zag mijn priesterboord en vroeg of ik pastoor was. ‘Ik zou graag gelovig zijn zoals u. Dan zou alles veel minder moeilijk zijn’, zei ze. Ik vertelde haar dat ik dat nog niet zo zeker wist. Het geloof kan een steun zijn in het leven, maar dat betekent niet dat leven makkelijker is. Het geloof geeft ons geen pasklare antwoorden op problemen. Het is niet omdat we geloven dat we geen vragen meer hebben. Het is belangrijk dat jongeren beseffen dat er uitdagingen zijn. Er zijn mensen die zich daar niets van aantrekken en zich geen vragen stellen. Dat is veel erger. Als jongeren vragen stellen, toont dat hun menselijke kwaliteiten.”

Secularisatie

Dieper en meer brandend actueel in ons land is de tweede uitdaging voor het hele christendom waarover ik wil spreken: de context van de geseculariseerde wereld waarin wij als christenen vandaag moeten leven en getuigen van ons geloof. De afwezigheid van God in onze samenleving wordt steeds beklemmender, de geschiedenis van zijn openbaring waarover de Schrift ons vertelt lijkt zich af te spelen in een steeds verder verleden. Moeten we toegeven aan de druk van de secularisatie, modern worden door het geloof te verwateren? Natuurlijk moet het geloof vandaag opnieuw worden doordacht en vooral opnieuw worden beleefd, zodat het tegenwoordig wordt. Maar het is niet de verwatering van het geloof die helpt, maar alleen het volledig beleven ervan in onze tijd. Dit is een centrale oecumenische taak waarbij wij elkaar moeten helpen: dieper en levendiger geloven. Het is niet de tactiek die ons redt, die het christendom redt, maar een nieuw overdacht en nieuw beleefd geloof, waardoor Christus en met hem de levende God deze wereld van ons binnentreedt. Zoals de martelaren in de nazitijd ons tot elkaar brachten en de grote eerste oecumenische opening tot stand brachten, zo is ook vandaag het van binnenuit geleefde geloof in een geseculariseerde wereld de sterkste oecumenische kracht die ons tot elkaar brengt, tot eenheid in de ene Heer. En daarom vragen wij Hem dat wij ons geloof opnieuw leren beleven en dat wij dan één worden.

Paus Benedictus XVI te Erfurt, 23 september 2011