Sit nomen Domini benedictum

Mgr. Petar Cule (1898-1985) van Mostar-Duvno, die na de Tweede Wereldoorlog door de communisten van Joegoslavië tot vele jaren gevangenis werd veroordeeld en hieraan twee gebroken benen overhield, hield op 10 november 1962 tijdens besprekingen over Sacrosanctum Concilium een vurig pleidooi ten gunste van Sint-Jozef in de liturgie en met name de invoeging van Sint-Jozef in de Romeinse Canon.

De voorzitter van de vergadering, kardinaal Ernesto Ruffini, onderbreekt hem met de woorden, niet ontdaan van een zeker sarcasme: “Rogo te, exc.me Domine, ut concludas sermonem tuum piissimum! Certiorem te facio non devotissimos esse erga S. Ioseph et omnia proferre ut in Iugoslavia multos Sanctos fore qui vitam degunt in mundo”.

Diezelfde dag onderbreekt kardinaal Ruffini een gelijkaardige toespraak van bischop Antonio Tedde van Sardinië met de opmerking dat alle bisschoppen zelf predikers zijn en dus geen preek nodig hebben. (“Rogo, exc.me Pater, omnes episcopos esse praedicatores, et praedicantibus non praedicatur. Propterea rogo to ut dicas sententiam de capitibus, quae sunt in controversia”). Beide toespraken zijn te vinden in de Acta I/2, pp. 478-484).

Drie dagen later ziet kardinaal Cicognani zich genoodzaakt aan de verzamelde bisschoppen mee te delen dat paus Johannes XXIII bepaald heeft Sint-Jozef in de Romeinse Canon in te voegen.

“Dominus dedit, Dominus abstulit; sicut Domino placuit, ita factum est. Sit nomen Domini benedictum.” (Job 1, 21)

Amoris laetitia en Vaticanum II

Tijdens de openingstoespraak van Vaticanum II (Gaudet Mater Ecclesia) op 11 oktober 1962 zei de H. Johannes XXIII ondermeer:
"De Kerk heeft deze dwalingen te allen tijde bestreden en hen vaak met de grootste gestrengheid veroordeeld. Wat onze tijd betreft maakt de Bruid van Christus echter liever gebruik van het geneesmiddel der barmhartigheid dan van de wapenen der gestrengheid; meer dan door te veroordelen wil zij de noden van deze tijd tegemoet komen door te wijzen op de kracht van haar leer. Niet omdat er geen valse leer, geen gevaarlijke meningen en begrippen zouden bestaan, waarvoor men zich moet hoeden en die men moet bestrijden; maar omdat zij alle zo duidelijk in strijd zijn met de juiste zedelijke normen en zulke verderfelijke vruchten opleveren, dat de mensen deze thans reeds uit zichzelf veroordelen, namelijk vooral die levensvormen, die God en Zijn wetten verachten, die al teveel vertrouwen doen stellen in de technische vooruitgang en die naar een voorspoed streven, welke uitsluitend op de gemakken van het leven gericht is."
Méér dan vijftig jaar later getuigt deze steeds weer geciteerde zin niet enkel van een onvoorstelbare naïviteit maar ook van de gevolgen die iemands spreken kunnen hebben. Is AL niet de logische en uiteindelijke consequentie van deze zin?

Voor de week van de eenheid

"Moge daarom deze wonderbare manifestatie van eenheid, waardoor alleen de katholieke Kerk zich onderscheidt en kenmerkt, mogen de gebeden en smekingen, waardoor zij die eenheid voor allen van God vraagt, indruk op u maken en u op een heilzame wijze beïnvloeden, u die van deze Apostolische Stoel zijt afgescheiden.
Sta toe dat Wij u in een dierbaar verlangen broeders en zonen noemen; gun ons de hoop die Wij met gevoelens van vaderlijke liefde koesteren omtrent uw terugkeer."
(Bron: Johannes XXIII, Encycliek Ad Petri Cathedram, 1959)

Vaticanum II, Nieuwe Evangelisatie en de Zalige Paus Johannes XXIII

Wat was de bedoeling van Vaticanum II in de ogen van de Zalige Paus Johannes XXIII? Is de Kerk in deze bedoeling geslaagd nu wij 50 jaar later deze teksten van Johannes XXIII lezen?
Een kleine greep uit teksten van 1960 en 1961 kunnen op deze vragen een antwoord geven.

11 september 1960: Alla populazione di Castel Gandolfo

Bron: Discorsi Messaggi Colloqui den Santo Padre Giovanni XXIII, vol. 2, 686-691

"Vandaag bestaan er in de Kerk geen meningsverschillen en geen strijd, terwijl daarentegen in grote gebieden van de wereld de poging zich doorzet geheel de christelijke beschaving te verwerpen. In de Kerk daarentegen toont zich de wens om grootmoedig te hernemen, om een aggiornamento van de richtlijnen die Zij altijd gegeven heeft ten behoeve van het individuele, collectieve en sociale leven. Men wil daarom de leer altijd meer verspreiden en begrijpelijk maken, de constitutieve verordeningen en de richtlijnen voor het behoud en de ontwikkeling van de moraal altijd meer helder maken. Tot slot gaat het om de bijzondere verordeningen ten overstaan van de noodzakelijkheden van de tijden op de juiste wijze te presenteren zodanig dat de Kerk niet enkel iets is wat men halvelings aanvaardt maar iets wat volledig in de overtuiging van het verstand van de mensen binnengaat en iedereen begeestert …”

In Sollemnis

Toespraak van 14 november 1960 tot de voorbereidende commissies van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie gehouden te Sint-Pieter

Bron: AAS 52 (1960) 1004-1014

“In onze tijd echter, waarin de mensen in denken en streven sterk verschillen van vroeger, en enerzijds moeten vechten tegen allerlei verlokkingen en gevaren als gevolg van een bijna uitsluitend zoeken van de vergankelijke aardse goederen, anderzijds de beginselen van de godsdienstige en bovennatuurlijke orde, die de kenmerken waren van de christelijke beschaving al de eeuwen door, ofwel geheel vergeten hebben ofwel geringschatten, in onze tegenwoordige tijd, zeggen wij, gaat het niet zozeer om het bestuderen of definiëren van de katholieke leer of discipline, ons door God of Christus geopenbaard en door de apostelen overgeleverd, als wel om een nieuw elan en nieuwe luister [nova vis et claritas] te geven aan de christelijke denk- en levenswijze, waarvan de katholieke Kerk rechtens bewaarster en leermeesteres is.”

“Wij willen het nogmaals herhalen: wij verwachten werkelijke grote dingen van dit Concilie, zoals de versterking van het christelijk geloof en de christelijke leer, van de kerkelijke tucht, van het godsdienstig leven, maar ook een bijdrage tot een scherpere belichting en een bevestiging van de beginselen voor een christelijke orde, waarop de ware vooruitgang van het burgerlijk, economisch, politiek en sociaal leven volledig moet steunen.”

Qui e concessu

Toespraak van 16 januari 1961 in het geheim consistorie

Bron: AAS 53 (1961) 66-70

“Met het volste recht verwacht de Kerk van Christus rijke vruchten van deze gebeurtenis: nl. dat zij de zaak van de waarheid dient, een bewijs geeft van de christelijke liefde en een voorbeeld van de broederlijke vrede, die uit deze burcht der katholieke eenheid, toegewijd aan de nagedachtenis van het hoofd van de apostelen, als vanaf een hoog verheven cathedra plechtig aan alle volken wordt verkondigd."

Progredientes

Toespraak van 20 juni 1961 bij het einde van de eerste zitting van de centrale commissie ter voorbereiding van het Tweede Vaticaans Oecumenisch Concilie

Bron: AAS 53 (1961) 499-503

“Kort samengevat is het doel van het Concilie: een nieuwe opbloei van heiligheid in alle rangen van de geestelijkheid; het onderricht van het volk Gods in de leer en de voorschriften van de christelijke godsdienst op de meest aangepaste wijze; de juiste vorming van de jeugd, die als een nieuwe kiem de hoop vormt van een betere toekomst, tot een goed christelijk leven; de bevordering van het sociaal apostolaat; de versterking van de missiegeest, van die geest nl. waardoor allen zich elkaars broeders en vrienden tonen.”

Accipietis

Homilie 10 juni 1962 Pinksteren

Bron: AAS 54 (1962) 437-447

“Zij [de liturgische bijeenkomst van deze dag] is een klein beeld, een eerste schets van het schouwspel dat de Heer zelf in Zijn goedheid ons wil schenken op deze Vaticaanse heuvel op de elfde oktober, om van hieruit een nieuw elan [nuovo slancio] te wekken voor de heiligheid van de hiërarchie, de geestelijkheid en het volk, voor de verlichting van alle volken, en om aan alle menselijke activiteit nieuw leven te geven. De wereld zal dus spoedig met eigen ogen kunnen zien wat het Concilie is, welke grootse dingen de heilige katholieke Kerk weet te bieden in het licht van Jezus, haar goddelijke Stichter, zoals Hij haar gewild heeft, zoals Hij haar gemaakt heeft en zoals Hij haar door alle eeuwen heen het leven blijft schenken. Zij zullen de Kerk zien in haar werken voor het heil van alle mensen en alle volken, in haar uitstraling van hemelse leer en genaderijkdom; zij zullen zien, hoe de Kerk door middel van het offer de weg is tot vrede hier op aarde en tot de onvergankelijke heerlijkheid in het eeuwig leven.”

“Het tweede Vaticaans Concilie wil op een spontane wijze en zo breed mogelijk de uitdrukking zijn van wat Christus nog altijd betekent, thans meer dan ooit: licht en wijsheid, leiding en aansporing, troost en verdienste voor het menselijk lijden in dit aardse leven, en een belofte voor het toekomstig leven.”

“Niet precies alle punten van de katholieke leer zullen op het aanstaande Concilie opnieuw worden behandeld, maar heel bijzonder de punten, die betrekking hebben op de fundamentele waarheden, die het moderne denken in discussie heeft gesteld of tegenspreekt als gevolg van de dwalingen van alle tijden, die steeds in andere vormen opduiken. De mens, die de diepten van de wetenschap doorvorst en zoekt naar het raakpunt tussen hemel en aarde, weet, dat ieder probleem een oplossing vindt in de apostolische leer, en dat geen enkele oplossing gegeven wordt met polemische bedoeling of met trotse vanzelfsprekendheid.”

“Het tweede Vaticaans Concilie verschijnt voor de katholieke wereld, aan de mensheid in de zekerheid van het apostolische Credo, beleden door een immense vergadering, en met de ervaring van een bijna universele uiteenzetting van de leer, in een allesomvattende visie, die het best beantwoordt aan de ziel van de moderne tijd. Dit zal van de kant van de Kerk een prachtig getuigenis zijn voor de leer van Christus, met een beroep op de bijzondere traditie vooral van het eerste Vaticaans Concilie, het Concilie van Trente, het vierde Lateraans Concilie, de roem van paus Innocentius III (1215), en met een beroep op de traditie van alle concilies, waardoor men een triomf beleefde van de waarheid, die doordrong in de gemeenschap en die men met ijver daarin trachtte te vestigen."

Gebed van de Z. Johannes XXIII tot Sint-Jozef

De Zalige Johannes XXIII: 1 mei 1960

O Sint-Jozef, hoeder van Jezus, zeer zuivere bruidegom van Maria, 

die uw leven doorgebracht in de volmaakte vervulling van de plicht 

en met het werk van uw handen het Heilige Huisgezin van Nazareth ondersteund hebt, 

bescherm in genegenheid zij die zich in vertrouwen tot u richten. 

Gij kent hun verzuchtingen, hun angsten, hun hoop: zij richten zich tot u omdat zij weten dat zij in u iemand vinden die hun begrijpt en beschermt. 

Ook Gij hebt beproevingen, inspanningen en vermoeidheid gekend. 

Maar te midden van bekommernissen over het materiële leven was uw ziel vervuld van de meest diepe vrede en jubelde zij van onbeschrijflijke vreugde wegens de intimiteit met de Zoon van God, die aan u was toevertrouwd, en met Maria, zijn zeer zoete Moeder.

Zorg ervoor dat zij die Gij beschermt mogen begrijpen dat zij niet alleen zijn in hun werk 

maar dat ze in staat zijn Jezus naast zich ontdekken, 

Hem in genade te ontmoeten, Hem trouw te bewaren, net zoals Gij dit hebt gedaan. 

En verkrijg dat in elk gezin, in elk kantoor, in elke werkplaats, overal waar christenen werken, 

alles geheiligd mag zijn in liefde, in geduld, in rechtvaardigheid, 

in het zoeken naar het doen van wat goed is 

opdat overvloedige gaven mogen neerdelen uit de hemel.

Vertaling uit het Italiaans: A Belgian Thomist

Bron: AAS 52 (1960), p. 400.

Een vergeten maar actuele encycliek

De eerste encycliek van de Zalige Paus Johannes XXIII, 'Ad Petri Cathedram' van 29 juni 1959, waarvan de Nederlandse tekst helaas nog niet online is, is een vergeten document. Nochtans bevat het een aantal belangrijke elementen die nog altijd in de discussie omtrent de hermeneutiek van de continuïteit van belang zijn, zoals daar zijn: de betekenis en waarde van Vaticanum II, het doel van de oecumene, de leer van de twee bronnen van de Openbaring. Op al deze vlakken neemt deze encycliek, die tevens spreekt over het bijeenroepen van datzelfde Vaticanum II, de klassieke positie in. Men kan zich dus afvragen hoe het mogelijk is dat inzake deze themata het mainstream-opinie is geworden (bij zowel progressievelingen als conservatieven) dat Vaticanum II de klassieke posities verlaten heeft!



Wat zegt de Zalige Johannes XXIII over het doel van Vaticanum II? (De vertalingen zijn van onze hand)

“de groei van het Katholieke Geloof en de vernieuwing van de juiste moraal onder het christenvolk als ook de meer geschikte aanpassing van de kerkelijke discipline aan de noden en voorwaarden van onze tijden. Dit zal een wonderbaarlijk schouwspel zijn van waarheid, eenheid en liefde; schouwspel, zo zeggen wij, opdat het voor zij die het beschouwen en die van deze Apostolische Stoel gescheiden zijn, een zachte uitnodiging, zo vertrouwen wij, mogen zijn om de eenheid, waarvoor Jezus Christus zo vurig bad tot de Hemelse Vader, te zoeken en te bereiken” (ad Catholicae Fidei incrementum et ad rectam christiani populi morum renovationem deveniatur, utque ecclesiastica disciplina ad nostrorum temporum necessitates rationesque aptius accommodetur. Id profecto mirabile praebebit veritatis, unitatis caritatisque spectaculum; spectaculum dicimus, quod ii etiam cernentes, qui ab Apostolica hac Sede seiuncti sunt, suave, ut confidimus, invitamentum accipient ad illam unitatem quaerendam assequendamque, quam Iesus Christus a Caelesti Patre flagrantibus rogavit precibus.)

Wat zegt de Zalige Johannes XXIII over het doel van de oecumene?

Moge dus dit wonderbaarlijke schouwspel van eenheid, waardoor de Katholieke Kerk zich onderscheidt en weerschittert, mogen de gebeden waarmee Zij God om dezelfde eenheid voor allen aanroept, jullie zielen bewegen en tot heil opwekken, jullie –zo zeggen Wij-, die van de Apostolische Stoel gescheiden zijn. Staat toe dat Wij jullie uit liefdevol verlangen broeders en zonen noemen; staat toe dat Wij de hoop koesteren op jullie terugkeer, welke Wij met Onze vaderlijke en liefhebbende ziel dierbaar achten. (Hoc igitur mirandum unitatis spectaculum, quo Catholica Ecclesia una praestat atque refulget, vota precesque, quibus eandem unitatem omnibus a Deo implorat, vestrum animum permoveat ac salutariter excitet, vestrum dicimus, qui ab hac Apostolica Sede seiuncti estis. Sinite fratres et filios dulci vos desiderio appellemus; sinite alamus spem, quam de reditu veltro paterno amantique animo fovemus.)

Wat zegt de Zalige Johannes XXIII over de twee bronnen van de Openbaring?

Immers de Katholieke Kerk leert dat al datgene vast en trouw dient geloofd te worden wat goddelijk geopenbaard is; dit ligt namelijk vervat in de Heilige Schriften of is mondeling of schriftelijk overgeleverd, en vanaf  apostolische tijden doorheen de eeuwen door de Pausen en door de rechtmatige Oecumenische Concilies vastgelegd en gedefinieerd geworden. (Etenim Catholica Ecclesia ea omnia firmiter fideliterque credenda esse decernit, quae divinitus revelata sunt; quae nempe in Sacris Litteris continentur, aut ore tenus vel scriptis sunt tradita, atque inde ab apostolica aetate, per saeculorum decursum a Summis Pontificibus et a legitimis Conciliis Oecumenicis sancita ac definita sunt.)