De participatie aan de traditionele liturgie

Fr. Louis-Marie de Blignières FSVF in 'Prier et Prêcher', Oktober 2021

De participatie aan de traditionele liturgie

Ik verleen voor de eerste maal assistentie aan de Mis in de traditionele Latijnse ritus. Ik word getroffen door de gewijde sfeer. De inrichting van de ruimte, de zang van het Kyriale door het eensgezinde volk, de eerbiedige houding van de celebrant, de gewaden die hij draagt, de taal die hij gebruikt, de gebaren van eerbied die hij maakt richting de gewijde oblaten, de vele kniebuigingen, de stilte van de canon: al deze zintuiglijke tekenen brengen mij ertoe mij innerlijk te plaatsen in de aanwezigheid van Iemand die de wereld overstijgt.

Wanneer ik in mijn missaal volgt hetgeen de priester zegt wordt ik geraakt door een ander aspect. Ik smeek tot God met een grote eerbied maar met de zekerheid van een kind dat zich richt tot zijn vader! De zalving met de antieke Latijnse gebeden brengt mij in relatie tot, niet de architect van het heelal, maar met de Drie-eenheid. Ik richt mij tot de Drie-eenheid – verbazingwekkend – alsof ik deel uitmaak van een familie! Ik spreek met moed tot de Drie-ene God, ik presenteer mijzelf en dit in de nabijheid van de heiligen die bij de Drie-ene God vertrouwen bezitten. Ik hou niet op te spreken door Jezus en ik zie de priester het hoofd buigen wanneer zijn Naam uitgesproken wordt.

Door deze tekenen, neem ik deel aan de aanbidding van het mysterie van de ware Drie-ene God.

Een tweede zaak kan men afleiden uit de ritus. De ritus raakt mij en doet mij intuïtief weten dat de mens ‘verloren’ is. Het zoeken naar een zin van mijn leven, het schandaal van het lijden van onschuldigen, het gevoelen van mijn persoonlijke schuld: wat gebeurt er met mijn existentiële angst wanneer deze geconfronteerd wordt met deze ritus? Ze ontvangt een naam: de zonde. Ik bemerk iets zeer ontroerends: de priester en alle gelovigen erkennen de waarheid van hun ellende.

De celebrant, tijdens de voorbereidende gebeden op de Romeinse mis, lijkt met aarzeling het altaar te bestijgen. Hij erkent zijn eigen onwaardigheid: door middel van een prachtige psalm, een belijdenis van zijn fouten, door psalmverzen als schietgebeden. In de Dominicaanse ritus, maakt de priester een diepe buiging tijdens het Confiteor van hemzelf en dat van de gelovigen, alsof hij mijn zonden op zich wilde nemen! In de gebeden van de Romeinse canon knielt de celebrant verschilde malen, smeekt hij nederig, hij is een zondaar die niet kan steunen op zijn verdiensten.

Deze ritus straalt uit naar bekeerlingen - ik spreek uit ervaring – omdat het de menselijke waarheid, die vaak verborgen wordt, vooronderstelt: ik ben een zondaar en heb nood aan verlossing. De ritus bezit het geheim mij te laten deelnemen aan de hoop door mijn ellende in contact te brengen met de barmhartigheid van God.

Een derde kenmerk van de celebratie volgens deze rite: het is een handeling, er gebeurt iets. Te midden van de stilte van de canon brengen de gebaren van de dubbele consecratie mij het mysterie van het geloof voor ogen. Ik bemerk dat de celebrant de oblaten tekent met de tekenen van het kruis. Ik zie de gelovigen de geconsacreerde hostie geknield en op de tong ontvangen. Indien ik de priester na de Mis ondervraag, ben ik erop voorbereid te leren dat het offer het wezen van de Mis is. Dit offer van lof aan de Drie-eenheid is een zoenoffer voor mijn eeuwig heil en voor dat van alle gelovigen.

Ik besef dat alles gecentreerd is, niet op de bedienaar maar op Christus, op zijn aanwezigheid in de geconsacreerde oblaten. Ik zie hoe de celebrant zijn vingers gesloten houdt nadat hij het Lichaam van Christus aangeraakt heeft en met welke voorzichtigheid hij de geconsacreerde partikels verzameld op het corporale. De woorden en gebaren brengen mij op zintuiglijke wijze in contact met de onbloedige vernieuwing van het heilbrengende offer. In de Dominicaanse ritus strekt de celebrant na de consecratie de armen wijd uit, zoals Christus op het kruis. Deze ritus doet mij deelnemen aan de liefde van de Verlosser door een zintuiglijke bemiddeling.

Deze ritus is het tegenovergestelde van een ideologie. Het is een zintuiglijke bemiddeling om mij te laten deelnemen aan het onzichtbare mysterie.

Voor Glasgow

Om de natuur te beschermen is het niet genoeg met stimulerende of beperkende maatregelen in te grijpen, en ook passend onderricht is niet voldoende. Dat zijn belangrijke hulpmiddelen, maar het doorslaggevende probleem is het morele gedrag van de samenleving. Als het recht op leven en op een natuurlijke dood niet geëerbiedigd wordt, als conceptie, zwangerschap en de geboorte van de mens op kunstmatige wijze plaats hebben, als embryo’s worden opgeofferd voor onderzoek, dan verdwijnt uiteindelijk het begrip “menselijke ecologie”, en daarmee het begrip “ecologie van het milieu”, uit het algemeen bewustzijn. 

Het is inconsequent van de nieuwe generatie wel eerbied voor het natuurlijke milieu te eisen, indien opvoeding en wetgeving hen niet helpen eerbied voor zichzelf te hebben. Het boek van de natuur is één en ondeelbaar, wat betreft het milieu, maar ook wat betreft het leven en het terrein van seksualiteit, huwelijk, gezin, sociale betrekkingen, kortom de integrale ontwikkeling van de mens. Onze plichten ten opzichte van het milieu zijn verbonden met de plichten die wij tegenover de mens op zich en met betrekking tot anderen hebben. Men kan niet de ene plicht eisen en de andere wegdrukken. Dit vormt een zwaarwegende tegenstrijdigheid in de huidige mentaliteit en praktijk, die de mens vernedert, het milieu aantast en de samenleving beschadigt. (Benedictus XVI, Caritas in Veritate, no. 51)

Glashelder

Waarover gaat de synode over synodaliteit van 2023? Het voorbereidende document is glashelder. Zo lezen we in nr. 2 dat de doelen van de synode onder meer zijn:

-het beleven van een geparticipeerd en inclusief kerkelijk proces dat aan iedereen – en in het bijzonder aan diegenen die om diverse redenen zich aan de marges bevinden – de gelegenheid biedt zich uit te drukken en beluisterd te weten om zo bij te dragen aan de opbouw van het Volk van God;

-participatieve manieren ervaren van het uitoefenen van de verantwoordelijkheid voor de verkondiging van het evangelie en voor de taak van de opbouw van een mooiere en méér bewoonbare wereld;

-de christelijke gemeenschap accrediteren als een geloofwaardig subject en vertrouwenswaardige partner in wegen van sociale dialoog, heling, verzoening, inclusie en participatie, reconstructie van de democratie, promotie van de broederlijkheid en de sociale vriendschap;

 

Het voorbereidende document geeft nog meer duidelijkheid wanneer het als volgt eindigt in nr. 32: “Wij herinneren eraan dat het doel van de Synode en dus van deze consultatie er niet in bestaat documenten te produceren maar wel ‘dromen planten, profetieën en visies opwekken, hoop doen groeien, vertrouwen stimuleren, wonden verbinden, relaties verbinden, een gloren van hoop heropwekken, van elkaar leren en een positief arsenaal aan schatten creëren dat geesten zal verlichten, harten verwarmen, handen versterken.’”

[Hier worden de woorden van paus Franciscus geciteerd, nl. de laatste paragraaf van zijn toespraak bij de opening van de vorige synode over de jongeren op 3 oktober 2018 waar hij aangaf dat dit reeds het doel van de synode over de jongeren is. Blijkbaar hebben de synode over de jongeren en de synode over de synodaliteit hetzelfde doel!]

Voor wie dit nog niet glashelder is, zal een “word-search” naar centrale begrippen van het katholieke geloof ongetwijfeld nog meer helderheid brengen.

Voor een goed begrip: het voorbereidend document telt ca. 7300 woorden; het Vademecum dat dient als een handboek dat het voorbereidend document begeleidt en aanvult telt ca. 14500 woorden.

Liefde: 2 maal

Eucharistie: 4 maal

Sacrament: 0 maal

Zonde: 0 maal

Biecht: 0 maal

Kruis: 1 maal

Verrijzenis: 0 maal

Heiligheid: 1 maal

Oordeel: 0 maal

Offer: 0 maal

Hemel: 0 maal

Koninkrijk: 3 maal

Tot slot merken we nog op dat het woord “bekering” een typisch katholieke definitie verkrijgt. In nrs. 22-24 wordt de ontmoeting tussen Petrus en Cornelius uit hoofdstuk 10 van de Handelingen der Apostelen als volgt gelezen. Het betreft hier de “bekering” van Petrus die tot dan toe “de uitverkiezing [van het Joodse volk] begreep als een verschil dat scheiding en buitensluiting van andere volkeren omvat”. 

Nr. 23 gaat dan verder: “De apostel blijft ten diepste verontrust en, terwijl hij zich afvraagt wat de betekenis van het gebeurde mag zijn, komen de mannen aan die gezonden zijn door Cornelius en de Geest geeft aan dat het Cornelius’ gezondenen zijn. Aan hen antwoordt Petrus met woorden die herinneren aan deze van Jezus in de Tuin: ‘Ik ben degene die jullie zoeken” (Hand. 10: 21). Dit is een ware en eigenlijk bekering, een pijnlijke en immens vruchtbare overgang van het verlaten van de eigen culturele en religieuze categorieën: Petrus aanvaardt te eten te samen met de heidenen het brood dat hij steeds beschouwd heeft als verboden en herkent dit als instrument van leven en gemeenschap met God en met de anderen. Het is in de ontmoeting met personen, door hen te verwelkomen en samen met hen op weg te gaan en in hun huizen binnen te gaan dat men zich rekenschap geeft van Gods visie: geen enkele mens is onwaardig in de ogen van God en het verschil dat ingesteld werd door de uitverkiezing is geen exclusieve voorkeur maar dienst en getuigenis van een universele omvang.”

Inderdaad, de katholieke traditie heeft altijd beweerd dat het woord van de Heer uit Lucas 13:5 “Maar als gij niet tot bekering komt, zult ge allen op eenzelfde wijze omkomen” gelezen moet worden als “Maar als gij uw culturele en religieuze categorieën niet verlaat, zult ge allen op eenzelfde wijze omkomen.”

Strijdend geloof!

 

Bron: Bondsblad. Sekretariaat Bonden van het H. Hart, 32e jaargang, Nr. 3, Maart 1951

De tegenrevolutie

 "Thus the paradoxical situation arises: in order that the Bride of Christ, the Church, may be preserved from amnesia, from a loss of memory, Catholics faithful to tradition will now have to prove themselves as counter-revolutionaries, conservative faithful will have to assume the role of rebels, in order to be themselves ultimately found to be, before the judgment of history and above all in the eyes of God, the true and only traditionis custodes, guardians of tradition, who really deserve this name." (Bron)

Noodzakelijke distincties

Wie beweert dat twijfelen aan het Concilie gelijkstaat met twijfelen aan de Heilige Geest die de Kerk leidt, maakt een betekenisloze bewering want de begrippen zijn onvoldoende duidelijk gedefinieerd. Of simpel gezegd: wat betekent twijfelen aan het Concilie? En wat is het Concilie?

1/St. Thomas definieert twijfel als “de beweging van het verstand aangaande twee zijden van een contradictie met de vrees om een determinatie te maken” (In III Sent. d. 17, a 4c) en elders maakt hij een onderscheid tussen de twijfel van verwondering en discussie (dubitatio admirationis et discussionis) welke Maria bezat en de twijfel van ongeloof (dubitatio infidelitatis) welke Maria niet bezat.

Over welke twijfel is er nu sprake in bovenstaande bewering?

2/Een nog moeilijkere kwestie is de vraag “wat is het Concilie?”. Is het Concilie de ‘geest van het Concilie’ die volgens voorstanders van deze visie per definitie niet vast te leggen is in een tekst, laat staat definieerbaar? Indien ja, dan is twijfelen aan het Concilie per definitie niet mogelijk want er zijn geen twee zijden die kunnen gedetermineerd worden maar ontelbare zijden.

Indien neen, dan lijkt enkel nog het Concilie over te blijven in de betekenis van het geheel van gepromulgeerde teksten. Maar het is heel makkelijk om een lijst van teksten uit het Concilie op te sommen waaraan wel degelijk getwijfeld is, meer zelfs, die nauwelijks zijn toegepast en dit op grote schaal.

Maar indien dit klopt, dan zou men ook niet mogen twijfelen aan de teksten van voorgaande Concilies.

Concreet betekent dit dat men niet mag twijfelen aan

-het verbod om een klooster om te vormen tot een hotel (Chalcedon – 451 – Tanner 98)

-het gebod om ketterse boeken in te leveren bij de bisschop op straffe van excommunicatie (Nicea – 787 – Tanner 146)

-het gebod dat stelt dat spotten met de priesterlijke waardigheid, ja zelfs het toestaan ervan door wereldlijke autoriteiten, resulteert in excommunicatie voor drie jaar (Constinopel IV – 870 – Tanner 178)

-het gebod dat stelt dat uitvaarten en huwelijken gratis moeten zijn (Lateranen III – 1179 – Tanner 215)

-het gebod dat Joden dusdanig gekleed dienen te zijn dat zij herkenbaar zijn als niet-christenen en dat zij op Passie zondag niet op straat mogen komen (Lateranen IV – 1215- Tanner 266)

-het verbod dat Joden een openbare functie mogen bekleden ((Lateranen IV – 1215- Tanner 266)

-etc.

Men zou kunnen opwerpen dat dit tijdsgebonden uitspraken zijn die bovendien enkel over disciplinaire maatregelen gaan. Ik antwoord: Indien er dit onderscheid is, dan moet men dit ook toepassen op Vaticanum II. Indien dit er niet is, dan is dit ten gunste van mijn claim.

Maar dat dit onderscheid er is, lijkt zeer aannemelijk aangezien het een concilie betreft dat méér dan vijftig jaar geleden heeft plaatsgevonden.

Recht en moraal

Wellicht nuttig in deze tijden zijn de beschouwingen van Karl Rahner in diens, met Joseph Ratzinger uitgegeven, Episkopat und Primat (Herder, Freiburg, 1961), pp.119-121.

De buitengewone vorm van het pausschap

Zou men, naar analogie met Summorum Pontificum, ook kunnen spreken over de buitengewone vorm van het pausschap en de gewone vorm van het pausschap? 

De profetische Evelyn Waugh

 

"I think it a great cheek of the Germans to try and teach the rest of the world anything about religion. They should be in perpetual sackcloth and ashes for all their enormities from Luther to Hitler"

Evelyn Waugh aan Lady Daphne Action, 15 maart 1963 (The Letters of Evelyn Waugh, ed. Mark Amory, Weidenfeld and Nicolason, 1980, p. 602).