Mogen aids-patiënten e.a. condooms gebruiken ?

Mogen aids-patiënten e.a. condooms gebruiken ?
Regelmatig duiken berichten op dat de Katholieke Kerk onder bepaalde voorwaarden het gebruik van condooms zou toestaan. Ook nu weer, daags nadat kardinaal Martini zich ten gunste ervan had uitgesproken, duikt het bericht op dat kardinaal Javier Lozano Baragán de publicatie van een document zou aangekondigd hebben. Omstreeks februari 2005, niet toevallig tijdens de laatste levensweken van Johannes Paulus II, werd hierover uitgebreid gediscussieerd. Gezaghebbende en orthodoxe personen als Kardinaal Danneels, Kardinaal Cottier, de voormalige huistheoloog van de paus spraken zich ten gunste van het gebruik als ‘het minste kwaad’ uit. Zelfs een orthodox, Opus Dei-theoloog als Martin Rhonheimer, die in feite de argumentatie leverde doorheen de jaren, publiceerde hierover een artikel in “The Tablet”.
Voor alle duidelijkheid : het betreft hier de mogelijkheid van condoom-gebruik binnen het huwelijk waarbij echtgenoot of echtgenote seropositief is. In het vermijden van de overdracht van het virus, zo redeneert Rhonheimer, wordt het condoom niet als anti-conceptief middel gebruikt maar zou dit slechts een neven-effect zijn dat getolereerd wordt.
Het zou volgens mij een spijtige evolutie zijn indien dit standpunt door de Katholieke Kerk zou overgenomen worden. Waarom ?

Stap 1 : Laten we eerst kijken naar volgend fragment uit « Familiaris consortio » van Johannes Paulus II : « de echtelijke liefde vereist een totaliteit waarin alle componenten van de persoon bijdragen - appèl van het lichaam en van het instinct, kracht van het gevoel en van de affectiviteit, aspiratie van de geest en van de wil -; zij streeft naar een diep persoonlijke eenheid die, boven de vereniging in één viees uit, één van hart en ziel maakt; zij vereist de onontbindbaarheid en de trouw aan de wederzijdse definitieve wegschenking en stelt zich open voor de vruchtbaarheid” (nr. 13)

Stap 2: Heteroseksuele, seksuele handelingen zijn vanuit hun wezen gericht op de voorbrenging van nageslacht. Ze zijn intrinsiek gericht op procreatie. De procretie blijft deel uitmaken van deze intrinsieke ‘potentie’ zelfs indien deze potentie niet kan gerealiseerd worden (bv. in het geval van een koppel waar één van de twee onvruchtbaar is).

Stap 3: In het geval van contraceptie liegt men inzoverre de taal van het lichaam niet overeenkomt met de conctraceptieve handeling.

Stap 4: Een uitwendige observatie leert dat sex met condoom vele gelijkenissen vertoont met masturbatie, coitus interruptus en andere vormen van sodomie: al deze handelingen zijn gericht op het stimuleren van opwinding en de ejaculatie buiten de vagina (dit laatste geldt ook voor het gebruik van het condoom).

Objectie: Is deze laatste stap niet ‘physicalistisch’, d.w.z. het belang van de biologische gegevens wordt overschat.

Antwoord: De biologie omvat de intrinsieke potentie op nieuw leven; dit is een ontegensprekelijk feit dat volgt uit de bouw van de geslachtsorganen. Bovendien “De vruchtbaarheid is de vrucht en het teken van de huwelijksliefde, het levend getuigenis van de volledige wederzijdse wegschenking van de echtgenoten: De ware echtelijke liefdescultus en heel het daarop berustende gezin, zonder achterstelling van de andere huwelijksdoelen, zijn erop gericht dat de echtgenoten van harte bereid zijn mee te werken met de liefde van de Schepper en Verlosser die door hen van dag tot dag zijn gezin uitbreidt en verrijkt.” (FC 28)
Er moet een zekere materialiteit aanwezig zijn om als instrument voor het geestelijke te dienen (net zoals bij de sacramenten). Het is een kenmerk van de moderniteit de materialiteit als bijkomstig en de intentie als hoofdzaak te beschouwen.

Stap 5: Rhonheimer meent dat sex met condooms niet de intentie tot anti-conceptie kan hebben en dus moreel toegestaan kan worden. De intentie in dit geval is immers de overdracht van het virus te verhinderen.

Stap 6: Het verschil tussen “finis operantis” (of motief, intentie van de handelaar) en “finis operis” (doel van de handeling). Bv. men kan niet een onschuldig persoon vermoorden (doel van de handeling, “finis operis” om sneller diens erfenis te verkrijgen zodanig dat men deze erfenis aan een goed doel kan schenken (“finis operantis”, motief). Een condoom heeft zijn eigen intrinsiek doel, nl. het verhinderen dat het zaad in de vagina terecht komt. Indien de echtgenoten een condoom gebruiken om een zwangerschap te voorkomen of om de overdracht van een virus te vermijden, dan kan men toch niet dit doel van het condoom terzijde schuiven. Indien je iemands been amputeert om een ziekte te voorkomen of genezen, moet je er ook bijnemen dat de persoon gehandicapt zal zijn. Het doel wordt weliswaar niet verlangd maar hoort erbij en dient mee-gekozen te worden. M.a.w. de middelen die gekozen worden om een virus te vermijden, blijven contraceptieve middelen.

Stap 7: Naast dit geval spreken sommigen, waaronder Rhonheimer, zich ook uit vóór het gebruik van condooms in het geval van overspel met prostituees, promiscuïteit, homoseksualiteit, allen om het verspreiden van het aids-virus tegen te gaan; dit in het kader van het ‘minste kwaad’. Alleszins blijft het een moreel kwaad. Bovendien geldt hier de theorie van het hellend vlak (ook toepasbaar op liturgische hervormingen na Vaticanum II): het toelaten van condooms voor gehuwden met een partner besmet met het aids-virus zet de deur open voor andere virussen, overspel, prostitutie, e.d. waarin de intentie ‘enkel’ is een ziekte te voorkomen. Inderdaad, voor velen is zwangerschap reeds een ziekte die voorkomen moet worden.

Slotbeschouwing
De achtergrond is dat sommigen bezwijken aan de druk van de media die de Katholieke Kerk steeds weer verwijt bij te dragen aan de verspreiding van aids en zo miljoenen leven op haar geweten heeft. Maar we bezwijken toch ook niet indien we lezen wat men paus Pius XII allemaal naar het hoofd smijt?
Bovendien verkrijgt men aids vooral buiten het huwelijk, tijdens homoseksuele handelingen, etc. Dus deze kleine toegift aan de media zal weinig verschil maken.

Volhouden dus! Wij geloven dat de mens wel degelijk in staat is om een leven te leiden in overeenkomst met de opdracht die Zijn Schepper hem gegeven heeft. Zeggen dat de mensen zich toch niet kunnen controleren, is zeggen dat de Schepper het onmogelijke vraagt en dit zou blasfemie zijn.