Wat nu?

Als captatio benevolentiae: Vaticanum II, Unitatis Redintegratio, nr. 3
In deze ene en enige Kerk van God hebben reeds in het begin zich enkele scheuringen voorgedaan (Vgl. 1 Kor. 11, 18-19; Gal. 1, 6-9; 1 Joh. 2, 18-19), die de apostel scherp veroordeelt. (Vgl. 1 Kor. 1, 11 vv; 1 Kor. 11, 22) In latere eeuwen echter zijn er grotere onenigheden ontstaan en hebben omvangrijke gemeenschappen zich afgescheiden van de volledige gemeenschap van de katholieke Kerk, soms niet zonder de schuld van mensen van beide partijen. Hen echter, die nu geboren worden in dergelijke gemeenschappen en er gevormd worden tot het geloof in Christus, kan men niet beschuldigen van de zonde van afscheiding, en de katholieke Kerk koestert jegens hen een broederlijke eerbied en liefde.

Bisschop Bernard Fellay heeft een interview gegeven aan de Zwitserse krant Le Temps.
Hier zijn de centrale passages:
V/Dans votre lettre aux fidèles du 24 janvier, vous manifestez votre souhait d’examiner avec Rome les causes profondes de «la crise sans précédent qui secoue l’Eglise aujourd’hui». Quelles sont ces causes?
A/Pour l’essentiel, cette crise est due à une nouvelle approche du monde, une nouvelle vue de l’homme, à savoir un anthropocentrisme qui consiste en une exaltation de l’homme et un oubli de Dieu. L’arrivée des philosophies modernes, avec leur langage moins précis, a amené une confusion dans la théologie. [Wij wijzen erop dat de Kerk, onafgebroken, als remedie het thomisme heeft voorgesteld, zowel voor een gezonde filosofie als een gezonde theologie]
V/Le Concile Vatican II est-il aussi responsable de la crise de l’Eglise selon vous?
A/Tout ne vient pas de l’Eglise. [Inderdaad moeten wij de cultuur van die tijd niet vergeten: het vooruitgangsgeloof dat meende een betere toekomst zelf te kunnen scheppen en als voorwaarde zag men het vernietigen van het verleden] Mais il est vrai que nous rejetons une partie du concile. Benoît XVI lui-même a condamné ceux qui revendiquent l’esprit de Vatican II pour demander une évolution de l’Eglise en rupture avec son passé. [Inderdaad is de hermeneutiek van de continuïteit, waarvoor paus Benedictus pleit (zie zijn rede voor de Romeinse Curie op 22 december 2005), een interpretatiesleutel om Vaticanum II te lezen. Onduidelijke passages (en die zijn er volgens kardinaal Ratzinger en vele anderen) moeten gelezen worden in het licht van de traditie]
V/Au centre des critiques que vous faites à Vatican II, il y a l’œcuménisme et la liberté religieuse.
A/La recherche de l’unité de tous dans le corps mystique de l’Eglise est notre désir le plus cher. Cependant, la méthode utilisée n’est pas adéquate. Aujourd’hui, on insiste tellement sur les points qui nous unissent aux autres confessions chrétiennes qu’on oublie ceux qui nous séparent. Nous pensons que ceux qui ont quitté l’Eglise catholique, c’est-à-dire les orthodoxes et les protestants, doivent y revenir. Nous concevons l’œcuménisme comme un retour à l’unité de la Vérité.
Concernant la liberté religieuse, il convient de distinguer deux situations: la liberté religieuse de l’individu, et les relations entre l’Eglise et l’Etat. La liberté religieuse implique la liberté de conscience. Nous sommes d’accord avec le fait qu’on n’a pas le droit de forcer quelqu’un à accepter une religion.[Dit is de positie van Sint-Thomas; waar in zijn tijd men nog meende dat Joden gedwongen konden worden zich te laten dopen, wijst Thomas dit volstrekt af] Quant à notre réflexion sur les relations entre l’Eglise et l’Etat, elle se base sur le principe de tolérance. Il nous paraît évident que là où il y a plusieurs religions, l’Etat doit veiller à leur bonne entente et à la paix. Reste qu’il n’y a qu’une religion qui est vraie, et les autres ne le sont pas. Mais nous tolérons cette situation pour le bien de tous.[Ook dit is de positie van Sint-Thomas]

Dit lijkt ons een redelijk uitgangspunt te zijn voor dialoog om tot volledige verzoening en volle eenheid te komen. Wie de FSSPX volgt, weet dat deze woorden van bisschop Fellay, indien ze oprecht zijn en wie zijn wij om daaraan te twijfelen indien de paus dit niet doet, een positie vertegenwoordigen die ook binnen de FSSPX niet onomstreden is. (Een ‘inside-story’ van pater Recktenwald FSSP vertelt meer over de achtergrond.

Een scherpe observatie hieromtrent komt van father Finigan "Clearly not everyone at the Vatican is happy. No surprise there, then. Pope Benedict has certainly made a risky move. He knew about Bishop Williamson's utterly reprehensible views (which the official Vatican press spokesman has unambiguously repudiated) but presumably also knew that there was no prospect of eradicating such tendencies within the SSPX before the move to effect reconciliation. He has perhaps judged it better to get the Fraternity on board and take the media flak, hoping that the extremist elements will fall away, not wishing to be associated with a Pope and a "Conciliar Rome" that they have railed against. Meanwhile, the more sensible elements of the SSPX will see that regular jurisdiction is a pressing and urgent need."

Wat betreft bisschop Fellay's "retour à l’unité de la Vérité": dit is inderdaad volledig politiek incorrect, geen Rückkehr-Ökumene zegt men! Nochtans wordt deze positie nog onomwonden door Johannes XXIII verkondigt in zijn eerste encycliek Ad Petri Cathedram: "Hoc igitur mirandum unitatis spectaculum, quo Catholica Ecclesia una praestat atque refulget, vota precesque, quibus eandem unitatem omnibus a Deo implorat, vestrum animum permoveat ac salutariter excitet, vestrum dicimus, qui ab hac Apostolica Sede seiuncti estis. Sinite fratres et filios dulci vos desiderio appellemus; sinite alamus spem, quam de reditu veltro paterno amantique animo fovemus."

Zoals zo vaak levert kardinaal Scheffczyk het interpretatiekader in zijn Ökumene. Der steile Weg der Wahrheit, Siegburg 2004 (onlangs vertaald in het Italiaans en uitgegeven door de Lateran University Press)
"Die Kirche wartet nicht mehr unbewegt auf die Rückkehr der evangelischen Gemeinschaften, sondern sie bewegt sich mit diesen zusammen auf eine noch deutlichere und vollkommenere Einheit hin. Damit ist aber gesichert, daß dieses vollkommene Einssein nicht außerhalb der katholischen Kirche etwa in einer neuen Überkirche geschehen könne, sondern daß dies in der katholischen Kirche vor sich gehen werde. Das Ziel ist also auch hier die katholische Kirche, aber der Weg ist nicht die Rückkehr zu ihr, sondern die gemeinsame geistige Bewegung und Erneuerung aller christlichen Konfessionen, eine Bewegung, die schließlich in die katholische Kirche einmündet. Das ist zwar gegenüber der Vorzeit eine neu entwickelte Auffassung, aber kein dogmatischer Bruch." (p. 107).