Logische denkfout: De valse analogie

Paus Franciscus, 2 december 2017 op de terugvlucht van Bangladesh naar Rome

"C’erano gruppi terroristici che cercavano di approfittare della situazione dei rohingya, che sono gente di pace. Come in tutte le etnie e tutte le religioni, c’è sempre anche un gruppo fondamentalista. Anche noi cattolici ne abbiamo."

Paus Franciscus, 31 juli 2016 op de terugvlucht van Polen naar Rome

"A me non piace parlare di violenza islamica, perché tutti i giorni quando sfoglio i giornali vedo violenze, qui in Italia: quello che uccide la fidanzata, un altro che uccide la suocera… E questi sono violenti cattolici battezzati! Sono violenti cattolici… Se io parlassi di violenza islamica, dovrei parlare anche di violenza cattolica. Non tutti gli islamici sono violenti; non tutti i cattolici sono violenti. E’ come una macedonia, c’è di tutto, ci sono violenti di queste religioni. Una cosa è vera: credo che in quasi tutte le religioni ci sia sempre un piccolo gruppetto fondamentalista. Fondamentalista. Noi ne abbiamo. E quando il fondamentalismo arriva a uccidere - ma si può uccidere con la lingua, e questo lo dice l’apostolo Giacomo e non io, e anche col coltello – credo che non sia giusto identificare l’islam con la violenza. Questo non è giusto e non è vero!"

Twee verschillende werelden

Peter Kwasniewski noteert de inhoudelijke verschillen tussen de collecta van de gewone en de buitengewone vorm aan de hand van een vergelijkende analyse van de collecta voor Albertus de Grote en anderen tussen september 18 en oktober 18.
Deze analyse bevestigt wat wij in het verleden geschreven hebben over Albertus hier, en hier en hier.
Kwasniewski concludeert:

All of the above, mind you, are Collects from a one-month period, namely, September 18 to October 19. Do we detect a pattern? Yes, without a doubt. The dogmatic and disciplinary freight of the lex orandi is unmistakable. The liturgy is asking the Lord for a specific attitude of contemptus mundi, which St. Albert all the more impressively illustrates precisely because he is a scholar, author, scientist, naturalist, and man of affairs who has nevertheless held firm to the primacy of the kingdom of heaven. Century after century, collect after collect, the liturgy lucidly expressed and tirelessly inculcated this lofty vision of man’s vocation, the finality of the celestial fatherland, and the relativity of earthly affairs — until the 1960s, when Progress built a home for itself in a Church that had once anathematized the statement: “The Roman Pontiff can, and ought to, reconcile himself, and come to terms with progress, liberalism, and modern civilization.”

Bourgeois Religion

From R.R. Reno at First Things:

Bourgeois Religion
An interviewer asked Justin Welby, the archbishop of Canterbury, “Is gay sex sinful?” He gave a diffident response. “I don’t do blanket condemnation, and I haven’t got a good answer to that question.” This is not to say the Anglican primate has no moral compass. He went on to affirm the importance of “faithfulness, stability of relationships, and loving relationships.” But Welby allowed that he is “having to struggle to be faithful to the tradition.” While he won’t say that the traditional view is wrong, he can’t say that it’s right.

We can make fun of Welby’s Anglican waffling. But most Catholic bishops in North America and Europe also waffle. Ask Cardinal Blase Cupich if sodomy is a sin, and in all likelihood he will start talking mumbo-jumbo about conscience and then say something about the Church’s emphasis on mercy. The Holy Father himself famously replied to a similar question with the memorable (and misleading) paraphrase of Jesus’s Sermon on the Mount, “Who am I to judge?” One of Pope Francis’s close associates, Fr. Antonio Spadaro, told a colloquium at Boston College on Catholic teaching regarding marriage, sex, and the family, “It is no longer possible to judge people on the basis of a norm that stands above all.” I could add many more instances, but we know the routine: conscience, accompaniment, the “ladder of love,” etc., etc. That’s Welby’s answer with a more elaborate apparatus—and without his honesty.

The Catholic Church’s retreat from anything resembling clarity about sexual morality does not surprise me. It’s been a long time coming. Catholicism and other forms of establishment Christianity in the West tend to take the form of bourgeois religion. That term denotes the fusion of church culture with the moral consensus held by the good, respectable people who set the tone for society as a whole. In the aftermath of the sexual revolution, that consensus shifted. For a long time now it has been socially acceptable to divorce and contracept. Soon thereafter it was OK to cohabitate, and then the good and responsible people who run things adopted an affirmative attitude toward gay sex. During all this, the same consensus became hostile to those who say otherwise. It became “cruel,” “hateful,” and “bigoted” to call something wrong that the bourgeois consensus now deems right. In this way, the good and responsible people did not just accommodate themselves to the sexual revolution; they took ownership of it.

Amid this change, most Catholic bishops and priests have been disoriented. Not too long ago, they were happy chaplains of the bourgeois, the good people, who tended to affirm the moral code that the Church taught. As the sexual revolution worked its way through elite culture, bishops and priests were eager to sustain their place as chaplains of the establishment consensus. Unfortunately for them, the Catholic Church has a rigorous tradition of moral philosophy and theology. This closed off the broad, well-traveled avenues of revisionism used by mainline Protestants. Do the loving thing! This noble and conveniently vague imperative offers wide latitude. In the smug and self-complimenting culture of the bourgeois, that meant pretty much anything they did was by definition loving. These sorts of people are always seeking to do what’s best!

Given the inconvenience of the Catholic commitment to moral truth, the approach has been to remain silent. Insofar as bishops and cardinals have spoken about sex, it has almost always been to qualify and soften the Church’s moral voice. The strategy was one of careful retreat. The enduring hope has been to find a way to moderate the obvious clash between what the Church teaches and the bourgeois consensus about sex.

It has become apparent that Pope Francis wants to make this retreat more explicit. For this reason, I have given up trying to keep track of controversies surrounding Amoris Laetitia. The details don’t matter. Pope Francis and his closest associates have no interest in the sacramental coherence of their positions on matters such as divorce and remarriage, nor do they care one wit about defending the logic of the arguments they put forward. I admire those who have explained the limits that the rich tradition of Catholic sacramental and moral teaching places on our interpretation of Amoris Laetitia. This is important work. But it has little bearing on the near-term outcome of this controversy. Pope Francis and his associates want to sign a peace treaty with the sexual revolution. They will use whatever arguments and rhetoric are necessary to achieve this goal.

One can see the urgency of the task. Reconciling the Catholic Church with the sexual revolution is necessary in order to preserve Catholicism as a bourgeois religion. Unless this is done, more and more of the good and responsible people will come to regard the Church as a regressive, harmful force in society, a source of repression and bigotry that is antithetical to the spirit of inclusion and affirmation that promotes human flourishing. This is especially obvious in the controversy surrounding divorce, remarriage, and communion. These are good, sensitive people trying to make the best of a difficult situation! How can the Church deny them communion? The same is true for those who use artificial means of contraception or who are committed to another person of the same sex—which is why it’s reasonable to think the pontificate will seek to muddy the Church’s teaching on those issues as well.

This papacy’s goal of aligning the Catholic Church with the bourgeois consensus has other dimensions that show how unprincipled this process will be. Euthanasia is not something our bourgeois consensus wishes to endorse, at least not enthusiastically. Most good and responsible people have misgivings. They recognize the dangers it poses to the weak and vulnerable. But they believe that intelligent, self-possessed people like them ought to have the option of doctor-assisted suicide, at least in some cases. The general tone of the Francis papacy thus encourages bishops to mirror this position. Doctor-assisted suicide is not OK, exactly, but it is OK-ish. It falls under the rubric of “accompaniment,” which means saying “no” without saying “no,” which is a way of saying “yes” without saying “yes.”

One need only consult the opinions of earnest and progressive secular elites in Germany, France, Canada, the United States, and elsewhere to be able to predict the positions that will be taken by this papacy on a wide range of issues. It will be permissive where permission is wanted, not so much changing the Church’s teaching as sidelining it. But Francis also will denounce where denunciations are wanted. Recently, he declared capital punishment always and everywhere forbidden. One can argue that this pronouncement is inconsistent with the Church’s two-thousand-year tradition of moral teaching on the matter. But that’s beside the point. The notion of Pope Francis defining any act as intrinsically evil is laughable on its face, given how often he attacks the “doctors of the law” who speak about objective moral norms. And didn’t Fr. Antonio Spadaro very clearly tell us that the time has passed when we can speak of “a norm that stands above all”? Pope Francis takes the hard line because it’s required if the Catholic Church is to remain aligned with the good and responsible people. After all, only barbarians in Texas continue to support the death penalty.
Christianity orients us upward and toward the divine. Bourgeois religion is horizontal. It takes its cues from the consensus of the moment, the opinions of the good and responsible people. This reduces Christianity to a political religion organized to buttress the status quo. The Francis papacy largely follows this pattern, making it quite predictable. We can count on Pope Francis to talk about the poor in exactly the same way that people do in Berkeley, which means with great earnestness and little consequence.

This papacy is not hard to figure out. Pope Francis and his associates echo the pieties and self-complimenting utopianism of progressives. That’s not surprising. The Jesuit charism is multifaceted and powerful. I count myself among those profoundly influenced by the spiritual genius of St. Ignatius. Yet there’s no disputing that for centuries Jesuits have shown great talent in adjusting the gospel to suit the powerful. And so, I think the European establishment can count on the Vatican to denounce the populism currently threatening its hold on power. I predict that this papacy will be a great defender of migrants and refugees—until political pressures on the European ruling class become so great that it shifts and becomes more “realistic,” at which point the Vatican will shift as well. What is presently denounced will be permitted; what is presently permitted will be denounced.
Adjustment, trimming of sails, and accommodation are inevitable. The Catholic Church is not set up to be countercultural. Catholicism, at least in the West, has establishment in its DNA. But this papacy is uniquely invertebrate. I can identify no consistent theological structure other than a vague Rahnerianism and post–Vatican II sign-of-the-times temporizing. This makes Francis a purely political pope, or at least very nearly so. No doubt he has an evangelical heart. But ever the Jesuit, he seems to regard every aspect of the Church’s tradition as a plastic instrument to be stiffened here or relaxed there in accord with ever-changing pastoral judgments.

This will not end well. The West has seen a long season of loosening, opening up, and deconsolidation, of which the sexual revolution is but a part. Our establishment is committed to sustaining this consensus. This is why it has been at war with Catholic intransigence, which is based on the Church’s insistence that she answer to timeless, unchanging, and demanding truths. It’s foolish for the papacy to make a peace treaty with this establishment consensus. It’s theologically unworkable. It’s also politically inept. For the establishment consensus is failing, and that includes the sexual revolution, which made many promises that were not fulfilled.

De volkstaal: onomkeerbaar?

Peter Kwasniewski heeft een aantal interessante gedachten over de ironie van de volkstaal:

"Being in Europe convinced me past all doubt that the switch after the Council to an exclusive use of the vernacular for the Mass was the most foolish and nearsighted change that could have been made. Instead of making the Mass more deeply accessible, it localizes, particularizes, and relativizes it, shutting off everyone who does not speak the local tongue; traveling or immigrant Catholics are thrust into a foreign environment that alienates them far more than the solemn Latin liturgy ever alienated the simplest peasant."

" On my sole visit to Lourdes, I attended a Mass in which the languages were being shifted constantly to accommodate the international congregation, an elaborate show of linguistic gymnastics that I found highly distracting, and it was almost impossible for me to pray. The already overly verbal and self-involved character of the new liturgy was heightened all the more by this preoccupation with proportional coverage of language groups."

" Moreover, as Jacques Maritain says in Peasant of the Garonne, the believer who, by simply kneeling at Mass and letting his mind be drawn to heavenly things, is caught up in silent worship of God, does not need words, missals, long readings and sermons; it is enough for him to be there. As the peasant  in the parish of the Curé of Ars put it: “He looks at me and I look at Him.” When the liturgy breaks this immediate spiritual contact in favor of verbal didacticism, it does a disservice to the spiritual lives of believers."

"We are living in the age of travel, the age of the “global village.” At least in the Western world, almost everyone travels at some point or another; there has never been a time in the entire history of the world when so large a number of people take trips within their country as well as to foreign countries. How foolish it was to break down the universal mode of worship just when it has become more needed than ever!"

Een kind van zijn tijd

Het Katholiek Archief, jaargang 23, nr. 38 van 20 september 1968, kol. 932-939 bevat het antwoord van de Nederlandse bisschoppen aan A. Bugnini c.m. over de gevolgen van de hervorming van de liturgie, gedateerd juni 1968. Dit is een antwoord op een schrijven met zes vragen van dezelfde Bugnini van 15 juni 1967. Het antwoord van de Nederlandse bisschoppen werd “opgesteld door de Nederlandse Commissie voor Liturgie op verzoek van de Nederlandse bisschoppen” (933).

Wat blijkt uit dit document, bijna vijftig jaar later, is hoe beneveld men was door de tijdsgeest en hoe laconiek men met het verleden omging. Maar ook hoezeer men geloofde in de kracht van verandering en hoe neerbuigend men stond tegenover critici. Tot slot ook dat wat door sommigen vaak ‘uitwassen’ van de liturgiehervorming worden genoemd actief ondersteund en nagestreefd werden door gezagsdragers. Men zou kunnen concluderen dat deze ‘uitwassen’ gewild waren!

Op de eerste vraag of de liturgiehervorming pastoraal voordelen of ongemakken heeft opgeleverd is er sprake van “meer belangstelling voor de geloofsbeleving”. Vreemd is dat er niet gezegd wordt dat dit blijkt uit een toename van deelname aan de liturgie maar “uit de groei van de aantallen en de oplages van boeken over geloof en geloofsinhoud; niet in de laatste plaats aan de zeer grote belangstelling voor ‘De nieuwe katechismus’.

Tevens is er sprake dat de liturgiehervorming “samen gaat met of voert tot een zeker verdwijnen van devotionalisme en een grotere gerichtheid op de bijbelse boodschap”. “Het verdwijnen van het aan onze cultuur vreemde en daardoor ‘klerikale’ karakter van de liturgie bevordert de wisselwerking tussen de voorganger en de gemeente en – dus – het gemeentebesef: het gevoel van verantwoordelijkheid en saamhorigheid”.

Wat de nadelen betreft is er de afwezigheid van een “echte vernieuwing van de eredienst” en een “te grote centralisatie”. Dit betekent dat er, “naast het gebruik van de vertalingen van de Preces Eucharisticae I-IV het gebruik van een aantal oorspronkelijke nederlandse canones gelegaliseerd” dient te worden. Immers, “zolang dit niet gebeurt, is het heel moeilijk het ontstaan en gebruik van teksten tegen te gaan die zich aan iedere controle onttrekken”. Opmerkelijk dat voor vernieuwing gepleit wordt vanuit een negatieve motivatie!

Dan volgt in kol. 936 onderstaande tekst. Bemerk hoe laconiek men de problemen onder tafel schuift: het zijn enkel "kleine groeperingen" en het is kwestie van “aanpassen en ze ebben weg”.

De tweede vraag betreft het aantal gelovigen. Hier lezen we dat “het aantal gelovigen in de liturgische vieringen” afneemt maar dat “het aantal dat werkelijk aan de viering deelneemt zeker toeneemt”. Een reden die wordt aangegeven is “de intensiteit van de deelneming aan de liturgische viering is minder frequent te realiseren dan het vroegere ‘bijwonen’ van de heilige mis, dat vrijwel geen andere eisen dan lichamelijke aanwezigheid stelde.” Zegt deze zin werkelijk dat de ‘nieuwe mis’ dermate intens beleefd wordt dat het zoveel energie van de gelovigen vraagt dat ze niet meer in staat zijn aan de zondagsplicht te voldoen want vroeger moest je enkel “lichamelijk aanwezig zijn”?!!

Dan volgt de samenvatting: “de liturgiehervorming als zodanig heeft het kerkbezoek niet doen verminderen ; zij heeft de kwalitatieve deelneming zeker bevorderd”.

De vierde vraag (vraag drie ging over de participatie gedurende de Goede Week) gaat over het gebruik van de volkstaal. Hier is het antwoord op de vraag of het gebruik van de volkstaal geleid heeft naar een “meer bewuste en actieve deelname” volmondig “zonder meer: ja.” Er wordt wel aan toegevoegd dat dit “voor steeds meer gelovigen duidelijk maakt dat vertalingen en bewerkingen van de gebeden uit het verre verleden niet een alleenrecht moeten hebben. Alleen zeer vrije adaptaties (motiefbewerkingen) maken nog een kans.”

Vraag vijf gaat over de zang. Men signaleert dat dit “de grootste moeilijkheid” is (938). “In de eerste plaats was er vrijwel geen liedrepertoire dat zonder meer bruikbaar was en geen weerstanden opriep. … Van rooms-katholieke zijde heeft de vorige eeuw weinig waardevols aan teksten en melodieën opgeleverd…”.

Men signaleert vele nieuwe initiatieven waarbij “steeds een volledige vrijheid gelaten is voor wat betreft de keuze van het zangrepertoire en ook hier blijkt weer, dat dan de creativiteit snel nieuwe wegen vindt.” (939)

Vraag zes vraagt hoe de gelovigen gereageerd hebben op het gebruik van de levende taal (!), op de aanpassing van de sacrale ruimte, de vereenvoudiging van de riten en van de liturgische gewaden. Het antwoord: “in het algemeen kan men zeggen dat de liturgiehervorming positief is opgevat.” Concreet: “het meer centraal plaatsen van altaar en lezenaar is overal positief opgevat … devotionalia zijn verwijderd en/of worden niet meer aangebracht…”

“Verder geldt ook hier weer: er is voor de meesten nog te weinig sprake van een echte vernieuwing … Men is op veel plaatsen uit pastorale noodzaak zowel met de vernieuwing van de gebeden als met die van de riten al eigen wegen gegaan, dikwijls met zo duidelijk gunstige resultaten, dat het niet verantwoord zou zijn hier teveel af te remmen. Het wordt steeds duidelijker, dat riten en gebeden ook nog aanpasbaar (flexibel) zullen moeten zijn naargelang van de aard, omvang, plaats van samenkomst en dergelijke van de actuele gemeente.”

Hoe onomkeerbaar is onomkeerbaar?

Er is heel wat te doen geweest over een toespraak van paus Franciscus over de liturgie waarin hij zegt dat "wij met zekerheid en met de autoriteit van het leergezag bevestigen dat de liturgische hervorming onomkeerbaar is." (Bron)

Een goed overzicht van de reacties op deze op zichzelf onbelangrijke en banale toespraak is hier te vinden. Onbelangrijk omdat er geheel en al niets nieuws in te vinden is en banaal omdat niemand, maar dan ook niemand, met gezond verstand en enige kennis van de geschiedenis van de liturgie kan beweren dat de vorm van de liturgie in steen gebeiteld staat. Bovendien, indien hieromtrent niets per se onveranderlijk is, dan geldt dit logischerwijze ook voor de liturgiehervorming zelf!

De toespraak is belangrijk enkel (en helaas) in deze zin dat voor wie het uitkomt deze zin gebruikt zal worden ter rechtvaardiging van de eigen ongehoorzaamheid aan Vaticanum II. Tevens is deze toespraak belangrijk vanwege de damnatio memoriae van het pontificaat van Benedictus XVI (naar analogie met de damnatio memoriae van Veritatis splendor door Amoris laetitia).

Ter illustratie van de relativiteit van de onomkeerbaarheid der dingen raad ik de lectuur aan van een toespraak van Paus Pius XII uit 1956 aan de deelnemers van het liturgische congres te Assisi. Hij brengt daarin o.a. de verordeningen van het H. Officie uit 1952 omtrent de plaats van het tabernakel ter herinnering ("De Allerheiligste Eucharistie moet bewaard worden in een onbeweeglijk tabernakel, geplaatst in het middendeel van het altaar") en houdt een vurig pleidooi voor de eenheid van altaar en tabernakel ("Het tabernakel van het altaar scheiden is het scheiden van twee dingen, die door hun oorsprong en hun aard verenigd moeten blijven."). (Bron)

Het behoeft weinig uitleg dat enkele jaren later op grote schaal en mét goedkeuring van de geëigende instanties deze eenheid verbroken werd.

Attendite a falsis prophetis

Thomas van Aquino, Sermo "Attendite a falsis prophetis": "Talis est falsus propheta, sive falsus doctor, quia idem est dubitationem movere et eam non solvere quod eam concedere."

"Zo iemand is een valse profeet of een valse leraar, omdat twijfel oproepen en deze niet oplossen hetzelfde is als er in toestemmen."

Het belang van een correcte vertaling en lectuur

De openingszin van Fides et Ratio nr. 49 leest in het originele Latijn: “Suam ipsius philosophiam non exhibet Ecclesia, neque quamlibet praelegit peculiarem philosophiam aliarum damno.” De bijbehorende voetnoot 54 leest: “Cfr Pius XII, Litt. Encycl. Humani generis (12 Augusti 1950): ASS 42 (1950), 566.”
De Nederlandse vertaling luidt: “De Kerk heeft geen eigen wijsbegeerte, noch geeft zij aan een of andere bijzondere filosofie de voorkeur boven de andere.”
De Engelse vertaling luidt: “The Church has no philosophy of her own nor does she canonize any one particular philosophy in preference to others.”
De Italiaanse vertaling luidt: “La Chiesa non propone una propria filosofia né canonizza una qualsiasi filosofia particolare a scapito di altre. »
De Franse vertaling luidt : "L'Eglise ne propose pas sa propre philosophie ni ne canonise une quelconque philosophie particulière au détriment des autres".
De Duitse vertaling luidt : "Die Kirche legt weder eine eigene Philosophie vor noch gibt sie irgendeiner besonderen Philosophie auf Kosten der anderen den Vorzug".
Deze vertalingen laten vermoeden dat de Franse en Engelse vertalingen gebaseerd zijn op de Italiaanse; allen spreken immers over het “canoniseren”. De Duitse en Nederlandse vertalingen zijn gelijkaardig en spreken over “voorkeur boven de andere”.

Belangrijker echter is het volgende. Nr. 49 wordt veelal gelezen als een eindpunt van het thomisme in de katholieke Kerk. De eerste zin van 49 zou immers in tegenspraak staan met de eeuwenlange steun van de Kerk aan het denken van Sint-Thomas, de Doctor Communis van de Kerk. Peter Henrici spreekt over “a certain relativising of the monopoly position of Thomism and Scholasticism”. [Peter Henrici: The One Who Went Unnamed: Maurice Blondel in the Encyclical Fides et Ratio, in: Communio 26 (1999), p. 610].

Later we echter kijken naar een meer accurate en letterlijke vertaling: “De Kerk biedt niet een eigen wijsbegeerte aan en evenmin geeft Zij aan een of andere particuliere wijsbegeerte de voorkeur tot schade van andere [wijsbegeerten]”.

Een eerste bemerking is dat deze zin vervat ligt in de context van de vraag naar de autonomie van de wijsbegeerte, de wijsbegeerte die inderdaad haar eigen principes heeft. In nr. 75 wordt een scherp onderscheid gemaakt tussen een autonome wijsbegeerte “die gehoorzaamt aan haar eigen wetten en alleen de krachten van de rede gebruikt” en een “afgescheiden filosofie” die voor zichzelf een diepere kennis van de waarheid ontzegt omdat zij beweert intellectueel zelfvoorzienend te zijn.

Een tweede bemerking heeft te maken met de verwijzing in de voetnoot naar Humani Generis: AAS 42 (1950), 566. Daar lezen wij: ““Liquet etiam Ecclesiam non cuilibet systemati philosophico, brevi temporis spatio vigenti, devinciri posse : sed ea quae communi consensu a catholicis doctoribus composita per plura saecula fuere ad aliquam dogmatis intellegentiam attingendam, tam caduco fundamento procul dubio non nituntur. Nituntur enim principiis ac notionibus ex vera rerum creatarum cognitione deductis; …”.

In het Nederlands: “Ook is het duidelijk, dat de Kerk zich niet kan binden aan ieder willekeurig filosofisch systeem, dat korte tijd in zwang is; maar wat de katholieke geleerden gedurende meerdere eeuwen eenstemmig hebben opgebouwd om tot enig begrip van het dogma te komen, kan onmogelijk steunen op zo'n wankele grondslag. Het steunt immers op beginselen en begrippen, die uit een ware kennis van het geschapene zijn afgeleid…”

Hier wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen nieuwe wijzen van filosoferen en datgene wat opgebouwd is geworden doorheen de eeuwen gebaseerd op “beginselen en begrippen, die uit een ware kennis van het geschapene zijn afgeleid”.

Even later in Humani Generis wordt over deze wijsbegeerte gezegd dat zij “erkend en aanvaard is door de Kerk” en dat zij “de echte en werkelijke waarde van de menselijke kennis, de onwankelbare beginselen van de metafysica - de beginselen namelijk van "ratio sufficiens", "causaliteit" en "finaliteit" - en ten slotte de mogelijkheid om de zekere en onveranderlijke waarheid te achterhalen” verdedigt. (nr. 29: “Quae quidem philosophia in Ecclesia agnita ac recepta, et verum sincerumque cognitionis humanae valorem tuetur, et metaphysica inconcussa principia — rationis nempe sufficientis, causalitatis et finalitatis — ac demum certae et immutabilis veritatis assecutionem).

Deze filosofie kan daarom nooit verlaten worden ten gunste van een andere. Dit sluit de mogelijkheid van verrijkingen echter niet uit.

“Deze filosofie leert meerdere dingen, die noch onmiddellijk noch middellijk het geloof en de zeden raken en waarover de Kerk daarom de mensen van de wetenschap vrij laat discussiëren. Maar op andere punten, vooral waar het gaat over de bovengenoemde beginselen en hoofdstellingen, bestaat die vrijheid niet. Ook in deze essentiële kwesties mag men de filosofie een passender en rijker gewaad geven, haar door doeltreffender formulering versterken, haar ontdoen van bepaalde minder geëigende schoolse vormen, haar verstandig verrijken met bepaalde gezonde elementen, die de vooruitgang van het menselijk denken heeft gebracht. Nooit echter mag men haar vernietigen of haar besmetten met valse beginselen of haar beschouwen als een wel groots, maar verouderd monument. Want de waarheid en iedere filosofische verklaring, die men er van geeft, kunnen zo maar niet telkens veranderen, vooral niet als het gaat over de beginselen, die uit zichzelf door het menselijk verstand gekend worden, of over waarheden, die steunen op eeuwenoude wijsheid en op het feit, dat zij overeenkomen met de "openbaring" en daarin een bevestiging vinden. Al wat de menselijke geest bij een eerlijk zoeken aan waarheid kan vinden, kan onmogelijk in strijd zijn met de reeds verworven waarheid.” (nr. 30)

En dit is precies volgens Humani Generis de reden waarom de Kerk Sint-Thomas heeft uitgekozen.
“Wie dit goed voor ogen houdt, begrijpt gemakkelijk, waarom de Kerk eist, dat aan de toekomstige priesters de filosofie wordt onderwezen "volgens de methode, de leer en de beginselen van de Engelachtige Leraar". Een ervaring van meerdere eeuwen heeft haar immers geleerd, dat de methode van Thomas van Aquino heel bijzonder geschikt is zowel voor het onderwijs als voor het uitdiepen van verborgen waarheden. Zij weet ook, dat zijn leer harmonisch met de "openbaring" overeenstemt en dat zij een machtig middel is om de grondslagen van het geloof veilig te stellen en om succesvol en zonder gevaar de vruchten te plukken van een gezonde ontwikkeling .” (nr. 31)

Besluit: de zin in nr. 49 van Fides et Ratio zegt dat de Kerk niet op onkritische wijze een particuliere filosofie aanneemt en daarmee anderen uitsluit en dat door een geprivilegieerde positie toe te kennen aan de filosofie en theologie van Sint-Thomas Zij, de Kerk, niet bedoelt andere scholen te veroordelen die compatibel zijn met Sint-Thomas en diens principes.