Godsbewijzen en Sint-Thomas van Aquino

In de discussie dienen we een aantal elementen te onderscheiden:
1/De afwijzing van de geldigheid van godsbewijzen tout court komt niet overeen met het katholieke geloof; dit is de bedoeling van deze bijdrage.
2/Godsbewijzen zijn geen 'intellectuele luxe' maar noodzakelijk, ook voor het geloof; dit is de bedoeling van deze bijdrage
3/Bemerk dat wij nog niets gezegd hebben over de geldigheid van de bewijzen van Sint-Thomas, laat staan over de huidige verdediging ervan in een mediatieke setting.
4/Maar laten we terzake komen: een verwijt dat men vaak hoort, is dat van het deïsme. Men meent dit te kunnen afleiden uit de zin "alle mensen noemen dit God". Maar Sint-Thomas doet niet meer dan te vertrekken vanuit een spontaan begrip van God, dat wat hij dacht dat mensen spontaan onder God verstaan, nl. een gemeenschappelijke Oorzaak van alle dingen, een Zijnde dat een algemene voorzienigheid uitoefent, etc; dus een voor-christelijk begrip. Vervolgens toont hij in de godsbewijzen aan dat aan dit begrip werkelijkheid toekomt. Natuurlijk is op dit niveau de identificatie van de conclusie van elk bewijs met God uiterst onvolmaakt en daarom is juist verdere analyse nodig en dat doet Thomas precies in de volgende kwesties waar het gaat over de éénheid, goedheid, etc. van God. Het gaat dus zowel tegen de tekst van Thomas als de basisregel van hermeneutiek in, wanneer niet de context van een tekst beschouwd wordt. Bovendien staan de Vijf wegen ook in een theologisch context en in de conclusies herkennen we God, zoals Hij ons vanuit de openbaring bekend is, nl. als een Wezen dat bron is van alle beweging en activiteit, Hoogste Goedheid die het heelal bestuurt.
5/Wat de kritiek betreft ten aanzien van de individuele bewijzen: een lofzang op de kritiek, moet ook tegen zichzelf bestand zijn. Een argument als "en toen kwam Darwin" getuigt niet van bijzonder veel kritisch vermogen. Tegenover de "tallozen" die de vijf wegen ontkracht hebben, kunnen evenzeer talloze biologen en paleontologen (uit onverdachte hoek) geplaatst worden die beweren, zoals Stephen Gould , dat "the synthetic theory of evolution as a general proposition, is effectively dead, despite its persistence as textbook orthodoxy", of Ernst Mayr: "The occurence of goal-directed processes is perhaps the most characteristic feature of the world of living organisms", etc.
6/Wat het fysiek kwaad betreft: zou een wereld zonder fysiek kwaad werkelijk beter zijn? We zouden nooit uitgedaagd worden om te leren vanuit ervaring want we zouden toch nooit fysiek kunnen lijden, en, méér nog, al onze deugden zouden verdwijnen want ze zouden onnodig zijn: er zou geen dapperheid, moed, matigheid, etc. zijn. We zouden zijn als verwende kinderen zonder uitdaging tot het ontwikkelen van ons karakter, m.a.w. we zouden heel anders zijn dan wat wij bewonderen in de mens. Maar dan tenminste toch een wereld met minder fysiek kwaad, zo zou men kunnen zeggen? Maar misschien is dit al het geval en bovendien, eens we beginnen te vragen dat God dit en dat kwaad zou wegnemen, dan is er geen reden meer om dit te beperken tot dit of dat kwaad. Het wegnemen van alle kwaad zou resulteren in een mens die geheel anders is dan we hem nu kennen; toch wel vreemd dat een objectie uitloopt op de eliminatie van degene die de objectie stelt!
7/Thomas beschouwt de kosmologische opvatting van Aristoteles als niet meer dan hypothesen en laat de vijf wegen er dus niet op berusten. M.a.w. de Kerk houdt zich niet bezig met fysica, enkel met metafysica; daarom is Darwin nooit veroordeeld geworden en wat Galileo betreft, dit had te maken met het feit dat Galileo als wetenschapper zei dat de Kerk haar exegetische methode moest veranderen, m.a.w. toen hij als wetenschapper iets zei dat niet binnen zijn domein lag.
8/Mét Augustinus beschouwt Thomas een simultane en niet een episodische schepping als "meer in overeenkomst met de rede"; bovendient behoort de wijze van schepping slechts accidenteel tot het geloof.

Er valt natuurlijk nog veel meer te zeggen maar het moge duidelijk zijn dat het gemak waarmee de godsbewijzen van Thomas worden afgewezen niet overeenkomt met de details en nuances die in zijn denken vervat liggen