Thomistisch nieuws

Prof. Enrique Alarcon van het Corpus Thomisticum - project in Pamplona heeft zonet de databank van secundaire literatuur over Sint-Thomas en het thomisme online beschikbaar gesteld.

www.corpusthomisticum.org/bt . Deze handig te doorzoeken databank bevat momenteel reeds meer dan 21000 titels waarvan velen daarvan een samenvatting en/of recensie bieden.

Een ander hulpmiddel is de heruitgave van het Lexicon van Deferrari en anderen.

De uitgever zegt terecht: "Dr. Deferrari’s monumental 1200 page Lexicon of St. Thomas Aquinas is that ready guide! Based on the greatest of the doctor communis’ works, as outlined in the Foreword, each word as it appears in the Summa Theologica (et al) is followed by the different English meanings with which it is used, followed in turn by some illustrations of its use in each meaning taken from the works of St. Thomas."

Tot slot, voor wie Sint-Thomas als exegeet wil leren kennen (of zich gewoonweg wil voorbereiden op de Schriftlezingen in de H. Mis) is er de Catena Aurea-heruitgave:

"Compiling the works of the Early Church Fathers (over 80 are featured!), the Angelic Doctor presents a comprehensive and erudite exegesis of the Scriptural books that specifically recount the life of Our Lord Jesus Christ. 

The English translation of the original Latin text contained in this set is especially noteworthy as it was edited by JOHN HENRY NEWMAN (1801-1890), who is to be beatified this year. The work of several years, though first published in 1842, this accurate translation has stood the test of time and is still cherished by serious students of the Holy Gospels. In fact Newman co-wrote in one of the Catena’s introductions that while previous ecclesiastical writers had also compiled such Patristic texts, nevertheless "...they [the earlier compositions] are very inferior to the Catena Aurea..."

In utroque usu?

Gregor Kollmorgen van NLM weet meer

Een vergelijking

Basteln am heiligen Erbe
Von P. Bernward Deneke FSSP

Wer käme wohl auf die Idee, ein musikalisches Meisterwerk von Bach, Mozart oder Schubert „verbessern“ zu wollen? Gewiss hat sich die Interpretationspraxis dieser Musik in den letzten Jahrzehnten erheblich verändert; eine heutige Aufnahme der Jupiter-Sinfonie unter Nikolaus Harnoncourt klingt anders als eine ältere Einspielung desselben Stückes unter Herbert von Karajan oder Wilhelm Furtwängler. Aber alle drei Dirigenten versuchen doch auf ihre Weise, mit den ihnen zur Verfügung stehenden Mitteln und Kenntnissen dem Mozartschen Notentext gerecht zu werden.

Ganz verschieden von solchen legitimen Interpretationen wäre der Versuch, die Sinfonie für den Geschmack des breiten Publikums der Gegenwart herzurichten, sie etwa auf die Dimensionen eines kurzen Songs zurechtzustutzen und mit Elementen des Pop und Rock zu garnieren. Mag sein, dass eine solche Version einen momentanen Erfolg in den Charts erreichen könnte. Aber es wäre eben nicht mehr die Jupiter-Sinfonie, sondern allenfalls deren mehr oder minder stümperhafter Verschnitt. Und von Verbesserung könnte wirklich nicht die Rede sein – wenigstens nicht unter denen, welchen Mozarts Nr. 41 „heilig“ ist.

Was in der Sphäre der Kunst unmittelbar einleuchtet, das scheint im Reich unseres Glaubens nicht mehr klar zu sein. Wie sonst lässt es sich begreifen, dass man hier immer wieder an bedeutende Überlieferungen Hand anlegt? Denken wir nur an die ungezählten Eingriffe und Adaptionen, die sich die Liturgie der Kirche in den letzten Jahrzehnten gefallen lassen musste. Hier waltet ganz offensichtlich nicht dieselbe Ehrfurcht, die wir bei ernsthaften Interpreten klassischer Musik voraussetzen dürfen.

Nun wird oft auf einen wesentlichen Unterscheid hingewiesen: Während es sich bei einer Bach-Kantate oder einem Liederzyklus von Schubert um abgeschlossene Werke handelt, war und ist die kirchliche Liturgie stets im Wandel begriffen. Sie kannte in allen Epochen das Aufnehmen neuer Elemente (z.B. Heiligenfeste), die Umformung des Bestehenden und auch das Abstoßen mancher Fremdkörper, die sich im Laufe der Geschichte in sie eingeschlichen hatten. Gilt nicht außerdem die Regel: Was lebt, muss sich entfalten? Folglich, so wird argumentiert, darf man das gottesdienstliche Leben nicht auf einen bestimmten Zeitpunkt seiner Entwicklung fixieren und gleichsam zementieren.

Diesen Einwänden braucht nicht widersprochen zu werden. Die Frage ist nur, welche Bedeutung man dem Bestehenden beimisst und in welcher Weise man es anrührt. Es besteht ja doch ein großer Unterschied zwischen dem Hand-Anlegen des Restaurators, der mit zarter Behutsamkeit ein durch die Ungunst der Zeiten überlagertes Fresko freilegt, dem Hand-Anlegen eines Architekten, der ein altes Gebäude im postmodernen Stil umgestalten soll, und dem Hand-Anlegen eines Abbruchunternehmers. Die Einstellung gegenüber der Sache und die Vorgehensweise sind hier denkbar verschieden.

Bei einem Gebilde wie der Liturgie, in der die Mysterien unseres Glaubens dargestellt, vergegenwärtigt, gefeiert und verherrlicht werden, kommt nur ein Umgang in Frage, der bestrebt ist, der Feinheit und Werthaftigkeit, der inneren Fülle und äußeren Schönheit, vor allem aber der Heiligkeit dieses Gegenstandes gerecht zu werden. Tiefe Kenntnis und echte Inspiration, Ehrfurcht vor dem Überlieferten, Vorsicht und Demut sind da nicht nur wünschenswert und angemessen, sondern sogar strengstens erfordert.

Der Philosoph Dietrich von Hildebrand (+1977) beklagte mit Recht, es fehle unserer Zeit an den homines religiosi, den feinsinnig-gläubigen Menschen, die wahrhaft berufen seien, das große Erbe der Kirche weiter zu entfalten. Ja, wo sind die Personen, die wie der „ernste Hergereiste“ in einem Gedicht aus Rainer Maria Rilkes Stundenbuch voller Scheu allenfalls eine winzige Veränderung an dem großen Kirchenbau anbringen? „Werkleute sind wir: Knappen, Jünger, Meister,/ und bauen dich, du hohes Mittelschiff./ Und manchmal kommt ein ernster Hergereister,/ geht wie ein Glanz durch unsre hundert Geister/ und zeigt uns zitternd einen neuen Griff.“

Stattdessen gab und gibt es heute viele Handwerker, die sich wie Grobschmiede mit ihren unerleuchteten Vorstellungen und unpassenden Instrumenten über die filigranen Gebilde und zarten Gewebe hermachen, mit denen die Liturgie das Allerheiligste umhüllt und schmückt. Bastler am heiligen Erbe sind sie, beziehungslos und besserwisserisch gegenüber der Weisheit der Vorzeit, leichtfertig und rücksichtslos gegenüber den Bedenken ihrer Zeitgenossen, kurzsichtig und verantwortungslos gegenüber der Zukunft. Sehnsuchtsvoll halten daher die viele Gläubige Ausschau nach wirklichen „Interpreten“, die, von ehrfürchiger Liebe zur kirchlichen Überlieferung beseelt, diese durch eine treue und hingebungsvolle Feier in ihrer ursprünglichen Schönheit aufleben lassen. Denn hier geht es um weitaus mehr als bei Bach, Mozart und Schubert.

Bron: www.kath-info.de

Gelezen en ...

In het zeer degelijke, door wijlen kardinaal Scheffczyk, -geen onbekende in Nederland!- opgerichte tijdschrift, Forum katholische Theologie, jaargang 25 (2009)  verscheen  een interessant artikel met als titel:
Die ‘ordentliche’ und ‘ausserordentliche’ Form des römischen Messritus. Versuch einer Orientierungshilfe zum tieferen Verstehen beider Formen (pp. 173-203)


De auteur is de priester Dr. Johannes Nebel, gepromoveerd aan Sant' Anselmo met het proefschrift 'Die Entwicklung des römischen Messritus in ersten Jahrtausend anhand der Ordines Romani. Eine synoptische Darstellung' welke in 2001 werd geeerd door Paus Johannes Paulus II, kenner van het werk van kardinaal Scheffczyk en John Henry Newman en lid van de Geestelijke Familie ‚Het Werk’, gesticht door de Vlaamse Julia Verhaeghe.

Het artikel is als volgt ingedeeld. Na een inleiding worden een aantal terminologische problemen besproken (“vorm”, “gebruik”, “ritus”). Hij opteert voor de benaming “revidierte Usus”.

Deel 2 geeft een historisch overzicht van de groei van de buitengewone vorm. Interessant is zijn stelling dat het tevergeefs is om wat betreft de identiteit van de Romeinse liturgie naar bronnen te zoeken die ouder zijn dan de Ordo Romanus I van het begin van de 8ste eeuw want hieruit heeft zich de buitengewone vorm uit ontwikkelt. (p. 177) [Dit in tegenstelling tot wat Pius XII en kardinaal Ratzinger het ‘archeologisme’ genoemd hebben van sommige liturgisten die menen dat de liturgie zichzelf dusdanig moet construeren dat zij gelijkt op de wijze waarop diezelfde liturgisten, meenden dat de eerste generaties christenen de liturgie vierden; BT]

Deel 3 (“Der revidierte Usus und sein Verhältnis zum überlieferten Usus) gaat eerst in op het ontstaan van de huidige herziening. Hij stelt dat “voor het eerst in de geschiedenis van de Kerk heeft men ‘die Grundordnung der Ritus selbst einer Revision unterzogen, die ebenfalls sehr gründlich und reflektiert ausgefallen ist.“ (p.184)
Hier wordt in de volgende pagina’s (deel 3.2.) nader op ingegaan. De fundamentele verschillen tussen beiden ‘gebruiken) worden behandeld onder de hoofdingen: “die ekklesiale Ausprägung” en “Theologie und Frömmigkeit” (pp. 185-188).
Vervolgens komen aan bod “die Konsequenzen für die konkrete Feiergestalt” (deel 3.3.) en dit wat de ecclesiale dimensie betreft en de „unterschiedliche Art des Sacrum“. Talrijke, gedetailleerde voorbeelden worden hier gegeven. Zo schrijft hij over dit laatste met betrekking tot het altaar:

“De overgeleverde Usus brengt op consequente en specifieke wijze aan het altaar een eerbetoon, welke, tenminste sinds de Hoge Middeleeuwen, een klare uitdrukking heeft gekregen. De toegang tot het altaar moet aan het begin door de celebrant afgesmeekt worden, waarna diens verhouding tot het altaar dermate ‘sterk’ is dat hij bij het zich afwenden van het altaar niet nalaat het tevoren te kussen. De verhouding tot het altaar bepaalt ook de precieze houding van de handen en onderarmen die op bepaalde ogenblikken het altaar aanraken en op andere momenten niet. Het altaar is ook de plaats van de consecratie; de pateen is hierbij uitsluitend gericht op het maaltijdkarakter van de Eucharistie en wordt –en dit is reeds merkbaar in de Ordo Romanus Primus- hierbij tevoren door een kus vereerd.
De herziene Usus maakt als het ware de verhouding tot het altaar los door aan het begin de voetgebeden weg te laten en doordat het altaar gedurende de viering zonder eerbetoon kan verlaten worden zolang als de celebrant zich niet buiten het presbyterium begeeft. Hierdoor wordt het altaar eerder waargenomen als een object met liturgische functies, vergelijkbaar met de ambo. De consecratie vindt ook niet direct op het door het corporale bedekt altaar plaats, maar over de pateen of hostieschaal.” (p. 191).

Vervolgens schrijft hij over “Aspekte der inneren Charakteristik” (deel 3.4.) ondermeer het taalgebruik:

“Typisch voor de overgeleverde Usus van de ritus van de Mis is de wijze waarop de grootsheid van God tot uitdrukking komt, nl. vaak door de toevoeging van attributen, bv. “heilige Vader, almachtige, eeuwige God”. Hiernaar verwijst ook het eerste Hooggebed, de Romeinse Canon, dat voor God vele zulke attributen gebruikt.
De herziene Usus neemt van deze spreekwijze tot God merkbaar afstand; dit toont zich ook in de nieuwe Hooggebeden. De volheid van het Godsbeeld wordt daar bv. uit deze formulering van het tweede Hooggebed vastgelegd: “waarlijk heilig zijt Gij, Heer, bron van alle heiligheid”. Ook deze formulering zegt iets wezenlijks van God. De wijze waarop is echter een andere: “heilig” wordt niet als adjectief aan God toegevoegd maar in een beeldend woord (“bron”), in een grammatisch volledige zin (“Gij zijt…”) aan God toegekend. Daardoor wordt de stijl van de zin meer nuchter en objectief (het plaatst wat uitgezegd wordt in zekere zin tegenover het biddende subject) en heeft niet meer deze onmiddellijke, doorslaggevende kracht van de wijze van spreken die het spreken tot God verrijkt met het opeenstapelen van adjectieven.” (p. 194)

Deel 3.5. is getiteld “Zeitüberhobenheit und Zeitbezug” en handelt over het bij de tijd brengen van de liturgie. Hij citeert aartsbisschop Malcolm Ranjith, de voormalige secretaris van de Congregatie voor de Eredienst, die spreekt over “belangrijke elementen” die bij de herziening opgegeven zijn omdat sommige liturgisten de ontwikkeling van de liturgie doorheen de eeuwen als iets negatiefs beschouwden. Over de herziene Usus schrijft Dr. Johannes Nebel: “Er braucht unbedingt und beständig das lebendige Gegenüber seiner eigenen [cursief: JN] Tradition, die er selbst niet genügend in sich birgt... Umgekehrt freilich ist der überlieferte Usus ohne den revidierten Usus in der Gefahr, die Bodenhaftigkeit zur heutigen Zeitsituation zu verlieren bzw. nicht zu erreichen“ (p. 199).

Daarom besluit hij ook (pp. 202-203) dat beiden gebruiken elkaar nodig hebben en elkaar dienen te “ergänzen”. Alhoewel beide vormen tot de éné, Romeinse Ritus behoren “setzen sie aber doch tiefgreifend andere Akzente....: der überlieferte Usus aus der Einheit der Tradition, die er repräsentiert, der revidierte Usus aus seiner (von Papst Benedikt XVI. durch die Bezeichnung ‚ordentliche Form’ hingenommenen) Stellung, die derzeit allgemein praktizierte Feier der katholischen Liturgie zu sein, was ihm dank seiner grösseren Fähigkeit zu dynamischen Anpassung an verschiedene pastorale Situationen im Gegenwartskontext auch zukommt. Dahr kann keine der beiden Formen für sich alleine beanspruchen, die Eigenart des römischen Ritus voll zu repräsentieren. Nur in gegenseitiger Ergänzung zwischen beiden Formen kann die Fülle bewahrt werden- nicht nur die Fülle der Feiergestalt, sondern die Fülle dessen, was die Feiergestalt des eucharistischen Geheimnisses ausdrücken will.“ (p. 202)

Interview met Prof. Spaemann

Enkele inzichten uit dit interview met Prof. Spaemann:

Het feit dat sinds Summorum Pontificum de Rooms-Katholieke Kerk één ritus heeft met twee vormen is een "normatieve" stelling en niet een beschrijvende stelling want de andere riten zoals de Ambrosiaanse en Dominicaanse hebben veel minder verschillen met de buitengewone vorm dan de Novus Ordo.
Het feit dat sinds Summorum Pontificum de Rooms-Katholieke Kerk één ritus heeft met twee vormen is ook een "postulaat, d.w.z. de nieuwe mis moet haar identiteit met de oude mis zichtbaar maken." Dit kan bv. door veel meer de Romeinse Canon te bidden zoals paus Benedictus doet; een andere mogelijkheid is het opnieuw de facto invoeren van het Credo van Nicea. Een vruchtbare uitwisseling beider vormen vereist dat de zgn. 'traditionalisten' onvoorwaardelijk aanvaard worden en niet gemarginaliseerd worden.
Bij jongeren, zowel leken als clerici, zal dit makkelijker worden aangezien zij niet meer de vooroordelen van de oudere generatie hebben.

Albertus Magnus over...

Sommigen lezen op een zondagmiddag 'De sacramento Eucharistiae' van de heilige Albertus Magnus.
En zo komt men dan volgende zin tegen:
"Tamen in scientia sacramentorum non multum attendenda est sententia Decretistarum: quia pro certo multa falsa de cordibus vel talibus scribunt, et dicunt, eo quod sunt homines ignari in sacra Scriptura, nescientes originalia sanctorum, nec possunt non peccare docentes in fide Catholica quae ignorant." (Ed. Borgnet, vol. 38, p. 307)

De Tiltenberg antwoordt!

Vergeet 'Ariënsgate', Eo-Jong, het Derde Testament, dit is de kern van de zaak! Proficiat aan de leiding, de makers en de jonge priester in de opname, Ignas Tilma!



En dit belooft voor de implementatie van Summorum Pontificum!, een bericht dat ook de internationale media heeft gevonden. Zo lezen we op de gelijknamige website

Auf dem Weg in die Priesterseminare

4. 11. 2009
Der Kanonist und Latinist Dr. Gero P. Weishaupt schickt uns eine interessante Meldung aus den Niederlanden: Im Priesterseminar des Bistums Haarlem-Amsterdam wird es eine Lehrveranstaltung zur praktischen Einübung in die sog. ausserordentl. Form des Römischen Messritus geben - so offiziell auf der Internetseite des Seminars. Einer der Priester des Seminars, Dr. F.J. Bunschoten, so heißt es dort, habe sich in den vergangenen Monaten mit dem tridentinischen Ritus vertraut gemacht und sich die erforderlichen Kenntnisse erworben, um ihn mit den anderen Priestern und den Weihekandidaten einzuüben.
Hw. Weishaupt selbst zelebriert übrigens dreimal wöchentlich die „alte Messe“ im Priesterseminar des Bistums 's-Hertogenbosch. Im Wintersemester des Studienjahres 2010/2011 wird er ein kirchenrechtliches Seminar zum Motu Proprio im Priesterseminar des Bistum Roermond halten.
Die Niederlande, in denen die Zerstörung der Liturgie besonders früh einsetzte und besonders üble Formen annahm, scheinen uns nun auch auf dem Weg zur Genesung einige Schritte voraus zu sein.

Dixit

We hebben zonet "Het derde testament" van 7 november bekeken.
Een in 1974 uitgetrede zuster getuigt:
"Die nieuwe liederen, het veranderende Godsbeeld, de veranderingen in de liturgie, dus dat je ook eens op een andere manier een viering in mekaar kan zetten, dat zijn allemaal dingen waardoor je langzaam maar zeker weggroeit" (Zie hier voor de gehele uitzending)
Dit toont nog maar eens het verband tussen lex orandi en lex credendi en de diepgaande, identiteitsbepalende invloed die de liturgie en dus ook elke verandering in de liturgie heeft. Zie hier ook de grote verantwoordelijkheid die rust op de schouders van hen die in het verleden en het heden de liturgie als hun allerindividueelste expressie beschouwen.

The oak of weeping (Gen. 35, 8)

"And the name of that place was called, The oak of weeping." (Genesis 35, 8)

De afgelopen dagen hebben we een dieptepunt kunnen waarnemen in fatsoen en gezond verstand. Fatsoen aangezien de lezer van de katholieke blogosfeer struikelt over de onbetamelijke adjectieven. Gezond verstand doordat een middel  blijkbaar als een doel op zich, 'mijn heilig huisje', wordt beschouwd, waarbij vanwege persoonlijke grieven of nostalgische oprispingen men niet in staat is de 'bigger picture' te zien. Een gebrek aan gezond verstand omdat men ook niet in staat is tot consequent denken en handelen.
En zo komt het dat wat voor de één een gesel is, voor de ander een kenmerk is van verstandelijke onbekwaamheid, als gevolg van de al te frisse lucht op het platteland.
Wie zei ook al weer: "Daar zal geween zijn en tandengeknars".

P.S. I confess: There is no oak of weeping nor gnashing of teeth, looking out from my window

Breaking news: Studenten Ariënskonvikt naar de Tiltenberg

Zoals het aartsbisdom Utrecht en het bisdom Haarlem-Amsterdam melden zal vanaf volgend studiejaar het Ariënskonvikt zijn deuren sluiten en de studenten verhuizen naar de Tiltenberg!
Op de website van het bisdom Haarlem-Amsterdam lezen we het volgende:

"In een eerste reactie zegt mgr. dr. J.Hendriks, rector van het Grootseminarie De Tiltenberg:

“Voor het aartsbisdom is dit geen gemakkelijk besluit. Het Ariënskonvikt heeft in de afgelopen dertig jaar vele vruchten voortgebracht en is een begrip geworden. Het is de hoop dat de pijn van dit besluit verzacht kan worden doordat gezocht wordt naar wegen om priesters van het Aartsbisdom bij de opleiding te betrekken. Hierover zal nog nader overleg worden gevoerd. Ook de vorming gedurende het pastorale jaar, de voorbereidingstijd op de diaken- en priesterwijding, zal in het eigen (aarts)bisdom worden gevolgd zodat een goede ingroei mogelijk wordt.

Vanuit De Tiltenberg zal in ieder geval gestreefd worden naar een zo goed mogelijke samenwerking met het Aartsbisdom; we hopen dat de Utrechtse priesterstudenten zich thuis zullen voelen in Vogelenzang en een goede overgang mogelijk wordt. Deze week zullen de Utrechtenaren al iets kunnen beleven van het seminarie als zij met de andere Nederlandse priesterstudenten deelnemen aan het symposium dat in het kader van het Jaar voor de Priester op De Tiltenberg wordt gehouden en waarbij ook de Aartsbisschop aanwezig is.”

Heuglijk nieuws komt zelden alleen!

Dank u, Mgr. Punt!

Mgr. Léonard wijdt nieuwe priesters van de Petrusbroederschap in 2007

Graag willen wij langs deze weg Mgr. Punt van harte feliciteren met de beslissing om jonge priesters en seminaristen in staat te stellen zich vertrouwd te maken met de buitengewone vorm van de Romeinse Ritus. Dit is een moedige beslissing. Want, alhoewel het de logica zelve is dat de éné Romeinse Ritus in alle onderdelen –die juridisch gelijkwaardig zijn- aangeleerd wordt (zoals de Ecclesia Dei-commissie reeds lang geopperd had), toch is het huidige kerkelijke klimaat helaas van die aard dat het gezond verstand vaak genegeerd wordt. Mgr. Punt heeft reeds eerder met de St. Agneskerk blijk gegeven niet aan deze druk te bezwijken.
Nu, méér dan 2 jaar na het van kracht worden van Summorum Pontificum, zegeviert dit gezond verstand omdat Mgr. Punt de moed heeft om een concreet en zichtbaar teken te stellen van de gehoorzaamheid die wij allen verschuldigd zijn aan de wil van Paus Benedictus. (Wij beschouwen derhalve het als een lapsus wanneer in het bericht sprake is van een “Tridentijnse Mis” of “Tridentijnse Ritus”: Summorum Pontificum maakt geen enkele melding van deze terminologie; het betreft de liturgische boeken van de Zalige Johannes XXIII (zowaar de paus van het aggiornamento) en heeft niets van doen met enige nostalgie zoals de terminologie “Tridentijns” al te vaak impliceert. Bovendien is er maar één Romeinse Ritus met twee gebruiken of vormen die gelijkwaardig zijn.)
De logica zelve gebiedt ook dat dit slechts een eerste stap kan zijn in de volledige rehabilitatie van de buitengewone vorm van de Romeinse Ritus. Daarom veronderstellen wij dat in de nabije toekomst:

1/de buitengewone vorm volledig in het curriculum van de seminarie-opleiding zal geïntegreerd worden aangezien een kortstondige cursus onvoldoende is om geheel de rijkdom van de Traditie te leren kennen.
2/de geschiedenis van de liturgie dusdanig zal gedoceerd worden dat de beoogde hermeneutiek van de continuïteit duidelijk naar voren komt, d.w.z. de ideologische en wetenschappelijk foutieve voorstelling niet meer is dat, na de gouden tijden van de eerste christenen, een periode van verval tijdens de Middeleeuwen tot aan het begin van de 20ste eeuw is opgetreden, waarna de liturgische beweging het warm water terug uitgevonden heeft en Vaticanum II dit eindelijk ingezien heeft zodanig dat alles wat vóór 1962 kwam een gepasseerd station is.
3/concrete stappen ondernomen worden om de mentaliteit zodanig te versterken dat de liefde voor de buitengewone vorm in de harten van elke seminarist zal groeien
4/de celebratie van de buitengewone vorm een vaste en regelmatige plaats zal krijgen in het leven op het seminarie
5/dit alles met het oog op –in het kader van ‘competentie-gericht’ onderwijs- elkeen die wil, in staat te stellen tegemoet te komen aan het persoonlijke verlangen en dat van de gelovigen om in de parochie de buitengewone vorm te celebreren.